DSCI0461

GATUNKI LITERACKIE > GATUNKI LITERACKIE i

Fraszka

Pieśń

rozpamiętuje istotne problemy ogólnoludzkie, sprawy osobiste. W Polsce elegie pisali m.in. Adam Mickiewicz, Jarosław Iwaszkiewicz, Zbigniew Herbert i Czesław Miłosz.

to krótki, wierszowany, żartobliwy utwór, zróżnicowany tematycznie i posiadający zabawną, przewrotną puentę.

W Polsce najbardziej znane fraszki tworzyli Jan Kochanowski, Jan Andrzej Morsztyn, Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński i Stanisław Jerzy Lec.

| to uroczysta, podniosła pieśń pochwalna, w której jednostka lub jakaś zbiorowość wyznaje swoje uczucia. Rozpoczyna się apostrofą, czyli bezpośrednim zwróceniem się do adresata. Hymn wywodzi się z poezji starożytnej Grecji — sławiono w nim bóstwa, bohaterów i ich szlachetne czyny. Późniejsze hymny podejmowały tematykę patriotyczną i filozoficzną. W Polsce pisali je m.in. Jan Lechoń, Ignacy Krasicki i Jan Kasprowicz.

to utwór liryczny o charakterze pochwalnym, utrzymany w patetycznym stylu. Sławi bohaterów, wielkie wydarzenia lub idee. Oda nasycona jest licznymi przenośniami, porównaniami i hiperbolami. Największą rolę odegrała w okresie romantyzmu i klasycyzmu. W Polsce ody pisali m.in. Adam Naruszewicz, Adam Mickiewicz.! Czesław Miłosz.

to najstarszy gatunek poezji lirycznej, Idóry pierwotnie związany byt z muzyką. W tradycji antycznej tekst utworu śpiewano przy akompaniamencie instrumentów muzycznych, całości zaś towarzyszył taniec. Pieśń charakteryzuje się melodyjnością, ryt-mizacją, układem stroficznym oraz występowaniem lirycznych powtórzeń.

to utwór liryczny, który powstał w okresie późnego średniowiecza. Składa się z 14 wersów ułożonych najczęściej dwóch tetrastychach (czterowersach)

I dwóch tercynach (trójwersach). Dzieli

się na dwie części: ośmio- f sześciowersową. Dwie pierwsze strofy zawierają część opisową lub narracyjną, dwie ostatnie zaś

-    część refleksyjną, uogólniającą. Gatunek ukształtowany został przez poetów włoskich

-    Dante Alighieriego i Francesco Petrarkę. W Polsce sonety pisali m.in. Mikołaj Sęp-•Szarzyński, Jan Kochanowski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Jan Kasprowicz.

ł° pieśń żałobna o charakterze lamentacyjnym i elegijnym. Wyraża ból i żal po stracie kogoś bliskiego, rozpamiętuje wydarzenia z jego życia oraz dokonania zmarłego. Gatunek został ukształtowany już w antycznej literaturze greckiej i rzymskiej. Do Polski wprowadził go Jan Kochanowski, który po śmierci ukochanej córki Urszulki napisał „Treny".

Gatunki dramatyczno:

to dramat obyczajo-wo-psychologiczny — utwór o zwartej kompozycji z niewielką ilością bohaterów. Nie występuje w nim zasada trzech jedności (miejsca, czasu i akcji), zachowana jest natomiast zasada prawdopodobieństwa wobec realiów życia i tła społeczno-obyczajowego. Bohaterowie dramatu właściwego posługują się językiem potocznym i reprezentują określone środowisko. Gatunek rozpowszechnił się w okresie realizmu i naturalizmu. W Polsce uprawiali go m.in. Gabriela Zapolska i Stefan Żeromski.

n lyynym to utwór literacki, który charakteryzuje się wartką akcją opartą o konflikt postaw bohaterów. Akcja komedii zmierza do pomyślnego rozwiązania. Wprowadza tematykę lekką i pogodną, często ma charakter groteskowy i satyryczny. Zawiera elementy komizmu sytuacji, postaci i języka. Gatunek ten powstał w V w. p.n.e. w starożytnej Grecji i wywodzi się z pieśni obrzędowych ku czci boga Dionizosa. W Polsce najbardziej znanymi twórcami komedii byli m.in. Aleksander Fredro, Gabriela Zapolska i Franciszek Zabłocki.

d.M*42