DSC!8

124 Rozdział 9

ObserY•    jna segregacja cech w stosunku 1:1 potwierdziła, że heterozygota

wytwarza gamety z równą częstością.

Krzyżówka testowa polega na skrzyżowaniu badanego osobnika z homozygotą recesywną. co pozwala ocenić, czy interesujący nas osobnik jest homo- czy hete-rozygotą. Jeśli w wyniku takiej krzyżówki otrzymujemy jednorodne potomstwo, to badany osobnik był homozygotą dominującą (ryc. 9.2). Jeśli otrzymamy potomstwo zróżnicowane fenotypowo w stosunku 1:1 świadczy to o tym, że badany osobnik był beterozygotą (ryc. 9.2).

homozygotą

recesywną

horaozygotB

recesywną

połowa osobników potomnych o kwiatach czaiwonych i potowa o białych, formą wyjściowa jest heterozygota Pp

wszystkie oeobnfld potomne czerwone, formą wyjściową jest homozygotą PP

Ryc. 92. Krzyżówka testowa. Źródło: R Raven, G. Johnson, 1995

Podsumowując swoje obserwacje Mendel sformułował I prawo, które brzmi:

PRAWO CZYSTOŚCI GAMET Gamety zawierają tytko po jednym allelu danego genu.

W przypadku mendlowskich krzyżówek jednocechowych, tzn. gdy dana cecha uwarunkowana jest jedną parą genów (alleli), w pokoleniu F, otrzymujemy identyczne fenotypowo osobniki, w pokoleniu F₂ zaś dochodzi do rozszczepienia fenotypów w stosunku 3:1.

Stosunek 3:1 odnosi się do krzyżówek jednocechowych z pełną dominacją jednego allelu nad drugim (dziedziczenie typu - Pisuni) i stanowi wzorzec dziedziczenia u wszystkich organizmów wyższych (tab. 9.2).

Tabela 9.2. Przykłady cech uwarunkowanych jedną parą genów (alleli) dziedziczących się według typu Pisum

Gatunek	Cecha
koniczyna	kwiaty czerwone/białe
kuszka owocowa	skrzydła normalne/szczątkowe
kysz	ubarwienie sierści normalne/albinotyczne
człowiek	oczy brązowe/niebieskie, mukowiscydoza, anemia sierpowata, fenyloketonutria

Odchylenia od stosunku 3:1 mogą powodować:

-    niepełna dominacja,

-    kodominacja,

-    allele letalne,

-    allele subletalne,

-    allele wielokrotne.

9.2.3. Segregacja chromosomów i I prawo Mendla

Dokładne poznanie w 1890 roku jednego z procesów podziału komórki, jakim jest mejoza, w pełni potwierdziło hipotezy przyjęte przez Grzegorza Mendla.

Wzór segregacji chromosomów homologicznych podczas anafazy I podziału mcjotycznego podobny jest do mendlowskiej segregacji alleli. Mendel proponował, że dwie kopie genu (allelu) występujące w komórce segregują podczas tworzenia gamet, dając gamety tylko z jedną kopią każdego genu. Sutton i Boveri zaobserwowali podczas anafazy I, że dwa homologiczne chromosomy występujące w każdej diploidalnej komórce rozdzielają się, wędrując do biegunów komórki. Allele znajdujące się na każdym z dwóch chromosomów homologicznych wędrują do różnych jąder potomnych i ostatecznie do różnych gamet Segregacja chromosomów jest mechanizmem fizycznej separacji alleli podczas tworzenia gamet. Rozważmy diploidalnego osobnika, który jest heterozygotą dla jednego genu (Aa) (ryc. 9.3).

W profazie I podziału mejotycznego chromosom zawierający aJlel A tworzy parę ze swoim homologiem zawierającym allel a. Jeśli pomiędzy centrom erem a locus genu A nie zajdzie Crossing over, to podczas I anafazy chromosomy homologiczne segregują, a podczas telofazy 1 powstają haploidalne jądra potomne, jedno z chromosomem zawierającym allel A i drugie z chromosomem zawierającym allel a. Po II podziale mejotycznym powstaną cztery haploidalne jądra: dwa będą zawierały tylko jeden allel A i dwa będą zawierały tylko jeden allel a.

W procesie gametogenezy allele pary genów homologicznych rozdzielają się i do gamet wchodzi po jednym allelu z danej pary. Podczas zapłodnienia dochodzi