Finanse p stwa Wypych&0 261

Wykorzystanie dźwigni w zarządzaniu przedsiębiorstwem

dotyczy struktury majątku (aktywów) i jego wykorzystania przez przedsiębiorstwo. Wzrost wykorzystania posiadanych zdolności produkcyjnych powoduje tzw. względną obniżkę kosztów stałych, co daje więcej niż proporcjonalną zmianę zysku operacyjnego (EBIT) w porównaniu do tempa zmiany wielkości sprzedaży. Jest to efekt dźwigni operacyjnej. W celu ustalenia, jaka zmiana zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opodatkowaniem towarzyszyć będzie określonej zmianie (przyrostowi czy spadkowi) sprzedaży, obliczamy tzw. stopień dźwigni operacyjnej.

W odniesieniu do dźwigni operacyjnej należy uwzględnić następujące kwestie:

1)    Dźwignia operacyjna związana jest z kosztami stałymi. W długim okresie, oczywiście, wszystkie koszty są zmienne. W konsekwencji nasza analiza dotyczy krótkiego okresu. Stopień dźwigni operacyjnej (Degree of Operating Leverage) jest uzależniony od stałego kosztu operacyjnego firmy. Firma ponosi stałe koszty operacyjne z zamiarem, że przychody ze sprzedaży pozwoląjej pokryć wszystkie stałe i zmienne koszty operacyjne. Jeśli firma ma relatywnie wysokie koszty stałe to jednocześnie stosunkowo duża część jej (marginal contribudon) marży brutto (przychody ze sprzedaży - koszty zmienne) musi być użyta do pokrycia kosztów stałych. Jednym z bardziej ekstremalnych przykładów jest uzyskiwany efekt dźwigni operacyjnej w przedsiębiorstwie lotniczym, gdzie ogromną część kosztów całkowitych stanowią koszty stałe. Próg rentowności (BEP. Break-Even Point) znajduje się w punkcie, w którym wartość przychodów ze sprzedaży jest równa poziomowi kosztów całkowitych (przychód ze sprzedaży = koszty zmienne + koszty stałe). Po przekroczeniu progu rentowności cała marża brutto staje się zyskiem operacyjnym przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT).

2)    Najwyższy stopień dźwigni występuje w pobliżu progu rentowności (BEP). Po przekroczeniu progu rentowności nawet mały procentowy wzrost sprzedaży powoduje większy procentowo wzrost zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT). W ten sam sposób, mały spadek sprzedaży może przekreślić całkowicie możliwość uzyskania EBIT, jeśli firma znajduje się w pobliżu BEP. Istniejące relacje pomiędzy zmianami zysku operacyjnego (EBIT) i przychodów ze sprzedaży wyjaśnia stopień dźwigni operacyjnej.

Stopień dźwigni operacyjnej (DOL) obliczamy na podstawie następujących formuł:

DOL =

Sprzedaż - Koszty zmienne Sprzedaż - Koszty zmienne - Koszty stałe

MC

EBIT

lub w ujęciu dynamicznym

^    _ % zmiana zysku operacyjnego (EBIT)

% zmiana sprzedaży

gdzie:

DOL - stopień dźwigni operacyjnej (<degree of operating levera-ge)

MC - marża brutto (marginal contribution),

EBIT - zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (Ęarnings Before Interest and Taxes).

Stopień dźwigni operacyjnej wyraża relację procentowej zmiany zysku operacyjnego (EBIT) stanowiącą rezultat jednoprocentowej zmiany sprzedaży. Należy zauważyć, że zwkyzki pomiędzy zmianami wielkości sprzedaży i zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT) nie są proporcjonalne, ponieważ w określonych przedziałach zdolności wytwórczej poziom kosztów stałych utrzymuje się na niezmienionym poziomie - bez względu na wielkość sprzedaży. Występuje wtedy rozkładanie się kosztów stałych w danym przedziale wielkości produkcji na rosnącą liczbę jednostek wyrobu - wraz ze wzrostem wielkości sprzedaży. Im wyższy jest udział kosztów stałych w przychodach ze sprzedaży, tym większe różnice występują między przyrostem sprzedaży i przyrostem zysku operacyjnego (EBIT). Jeśli udział kosztów stałych w kosztach całkowitych jest wysoki to wrażliwość zysku operacyjnego na wahania sprzedaży jest również wysoka. Natomiast przy niskim udziale kosztów stałych w kosztach całkowitych występuje niska wrażliwość zysku operacyjnego (EBIT) na wahania sprzedaży.

3. Zastosowanie dźwigni operacyjnej przy planowaniu zysku operacyjnego

Wielkość planowanego zysku operacyjnego (EBIT) zależy przede wszystkim od planowanego wzrostu poziomu sprzedaży, ale także i od stopnia dźwigni operacyjnej. Znając stopień dźwigni operacyjnej możemy ustalić przyrost zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opo-