img288

kich kategorii fleksyjnych oprócz czasu. Leksemy czasownikowe (ściślej, czasownikowe właściwe — zob. punkt 5) miałyby zatem trzy formy obojętne: bezokolicznik — obojętny względem wszystkich kategorii fleksyjnych, imiesłów przysłówkowy — mający tylko określoną wartość kategorii fleksyjnej czasu i bezokolicznik o określonych wartościach czasu i trybu.

2.4. PARADYGMATY DEFEKTY WNE

Paradygmaty leksemów należących do określonych klas gramatycznych są na ogół zbudowane tak samo, tj. mają identyczne klatki. Zdarzają się jednak, i to wcale nierzadko, wyjątki. W szczególności musimy uznać istnienie paradygmatów defektywnych, które odpowiadają leksemom nie mającym wszystkich form wyznaczonych przez pełny system opozycji dla danej klasy. Taki paradygmat będzie miał na przykład leksem rzeczownikowy SAME, mający tylko formy liczby mnogiej.

W wyraźnych opozycjach przypadkowych pozostają na przykład formy wyrazowe, wyrażane słowami siebie, sobie, sobą w zdaniach:

/8/	Jan wierzy w siebie.
/»/	Jap, opowiada o sobie.
/10/	Jan interesuje się tylko sobą.

Ta regularność opozycji, wraz z oczywistą identycznością semantyczną, przemawia za tym, żeby te formy wyrazowe zaliczyć do tego samego leksemu. Leksem ten ma paradygmat defektywny: nie wypełniona jest w nim klatka mianownika. Wobec tego w opisie leksykograficznym istotne kłopoty sprawia wybór jego formy hasłowej.

Dopuszczenie istnienia paradygmatów defektywnych pozwoli nam przezwyciężyć pewne istotne trudności w kwalifikowaniu form wyrazowych. Ciekawy przykład stanowi słowo dużo, które bywa używane nie tylko w powiązaniu z formą czasownika, lecz także z formą rzeczownika, i to o określonej wartości przypadkowej — dopełniacza, np. dużo cukru. Co więcej, takie dużo występuje w kontekście wymagającym wyznaczonej formy przypadkowej. Możliwości wystąpienia dużo w kontekście narzucającym wartość przypadkową są jednak bardzo ograniczone. Typowe są użycia w pozycji mianownika i biernika:

/li /    W kredensie jest dużo cukru.

112/    Kwpiłem dużo cukru.

Możliwe jest też użycie dużo w pozycji dopełniacza, ale wyłącznie przyczasowni-kowego. Porównajmy poniższe przykłady:

/13/    Nie kupiłem dużo cukru.

/14/    *zmartwiło mnie wysypanie dużo cukru.

Jak więc widać, słowu dużo przy rzeczowniku można przypisać fleksyjny przypadek, przy czym defektywny paradygmat leksemu DUŻO ogranicza się do

83