IMGP9073

10 B. de__- Rzecz z dziejów Nowej Hiszpanii

cie starali się opanować język i poznać rdzenną kulturę. Pierwotnie franciszkanie mieli zamiar wprowadzić chrześcijaństwo, nie przeprowadzając jednocześnie akulturacji Indian, chcieli zachować możliwie dużo elementów rdzennej kultury i w związku z tym najpierw musieli ją poznać. To dlatego już w latach trzydziestych XVI wieku powstały pierwsze kroniki nasycone materiałami etnograficznymi, między innymi słynne dzieło przypisywane bratu Andres de Olmos Historia de los mexicanos por sus pintu-ras (1533).

Działalność misyjna

Napełniony podobnymi co jego współbracia ideałami Bemardino de Sahagun rozpoczął pracę ewangelizacyjną. Nie wiadomo, gdzie przebywał w pierwszych miesiącach po przybyciu do Nowej Hiszpanii. Po pewnym czasie znalazł się w klasztorze w Tlalmanalco, a stamtąd trafił do Xochi-milco, gdzie trwała akurat budowa kościoła pod wezwaniem św. Bernarda. Prawdopodobnie pobyt w tym miejscu skłonił później Sahaguna do napisania Żywotu św. Bernarda. O tych latach życia misjonarza wiadomo bardzo niewiele. Najprawdopodobniej oddawał się on wtedy wyłącznie pracy misyjnej. Zmianę przyniósł natomiast rok 1536, kiedy Sahagunjako nauczyciel trafił do Kolegium św. Krzyża w Tlatelolco. W miejscu tym mieli się uczyć synowie możnych indiańskich. Franciszkanie chcieli wykształcić grupę Indian, która mogłaby potem wraz z nimi kontynuować dzieło ewangelizacji. Kolegium przeżywało wówczas ogromny rozkwit i było niezwykle prężnym ośrodkiem kształcenia. Uczyły tam znakomitości, między innymi wspomniany wyżej Andres de Olmos.

To w kolegium w Tlatelolco mogło zrodzić się bliższe zainteresowanie misjonarza kulturą indiańską. Miał on tam bezpośredni kontakt z wieloma starszymi Indianami posiadającymi ogromną wiedzę na temat dawnej kultury, jak też z młodymi Indianami studiującymi w kolegium, którzy stali się potemjego współpracownikami i pomocnikami przy zbieraniu oraz spisywaniu materiałów. Sahagun w 1540 roku opuścił Tlatelolco i przeniósł się do klasztoru w Huexotzingo.

Rok 1540 był dla Sahaguna istotny także z innego powodu. Wtedy bowiem powstało jego pierwsze dzieło Sermones de Dominicos y de Santos en lengua Mexicana (Kazania na niedziele i święta w języku meksykańskim). Ten zbiór kazań pokazuje kierunek, w jakim, według franciszkanina, powinna zmierzać ewangelizacja Indian. Spisał on kazania przygotowane specjalnie dla Indian, w obrazowym, prostym, ale pięknym języku. Wcześniej kazania w językach indiańskich były bądź przygotowywane na bieżąco, bądź tłumaczone z łaciny czy hiszpańskiego (León-Portilla 2002, s. 105), Sahagun zaś przygotował kazania specjalnie z myślą o ludności rdzennej, p

W 1545 roku franciszkanin powrócił do Tlatelolco. Jego pobyt w kolegium trwał do 1558 roku¹. Tam też, wroku 1547, zaczął systematyczne studia nad rdzenną kulturą. Początkowo skupił się na zbieraniu Huehuetlahtol-li² - tekstów literatury prekolumbijskiej. Składają się one między innymi na Księgę VI Historia generał de las cosas de la Nueva Espańa. W latach 1553-1555 Sahagun gromadził kolejne informacje do swego przyszłego dzieła. Głównym przedmiotem jego zainteresowania była wówczas konkwista widziana oczami Indian. Materiały te stanowiły podstawę do napisania Księgi XII Historia generał. Jest to jedno z niewielu świadectw indiańskich, w tym przypadku mieszkańców Tlatelolco, dotyczących upadku ich kultury ³.

Prlmeros memoriaies

Działalność Bemardino de Sahaguna zainteresowała władze zakonu. Otrzymał on polecenie od prowincj ała Francisco de Torala napisania w języku nahu-atl tekstu na temat kultury indiańskiej, który pomógłby misjonarzom w głoszeniu chrześcijaństwa⁴. W przeciwieństwie do znacznej grupy franciszkanów, Toral widział potrzebę ewangelizacji prowadzonej w języku rdzennym. Dla Sahaguna polecenie to było pretekstem do rozpoczęcia systematycznych studiów nad kulturą indiańską. Pracę badawczą rozpoczął w 1558 w Tepepulco ⁵.

1

Takie informacje podaje M. León-Portilla (2002, s. 121). Z kolei F. Vicente Castro i J. L. Rodriguez Molinero twierdzą, że w tym czasie Sahagun przebywa! także w Xochimil co i w Michoacan oraz sugerują, że ffanciszkanin już około 1550 roku rozpoczął studia nad rdzenną kulturą w Tepepulco. Zaznaczają jednak, że inni autorzy pobyt w Michoacan i w Tepepulco datująpo 1558 roku (1986, s. 115-119).

2

^s Wg M. León-Portilli przykładem takiego Huehuetlahtolli może być zamieszczona w Księdze III relacja na temat Quetzalcóatla (2002, s. 177-178).

3

   Świadectwa indiańskie na temat konkwisty zostały zebrane w książce Zmierzch Azteków. Kronika zwyciężonych, indiańskie relacje o podboju (1961). Tam też znajdują się fragmenty Księgi Xn zapisanej w Códice Florentino.

4

   Na temat pierwszych systematycznych studiów nad rdzenną kulturą por. Prolog do Księgi II w tej książce, w którym autor przedstawia powód rozpoczęcia badań, opisuje swoich rozmówców oraz pomocników.

5

   Współcześnie Tepeapulco (stan Hidalgo).