IMGP9338

bardzo niewiele. Ostatecznie więc teorie ludzkiej agresji, np. K. Lorenza, czy spekulacje skłonnych do dramatyzmu badaczy, takich jak Ardrey, bardziej skłaniają do uwierzenia w to, że człowiek jest bestią, niż mamy prawo tak sądzić, i podobnie, takie interpretacje, jak Ashleya Montague, które przedstawiają człowieka jako istotę z natury swojej dobrą, zaciemniają raczej obraz człowieka, niż pomagają zrozumieć, kim jest on naprawdę. Z tych więc powodów korzystać tu będę wyłącznie z badań nad współczesnymi, żyjącymi kulturami, a w wypadkach, gdy odwoływać się będą do przeszłości, uwagi moje będą miały charakter domniemania i stanowić będą drugorzędne elementy wywodu.

Przeszłość

Kultury postfiguratywne czyli nieocenieni przodkowie

jAozróżnienie, które pragnę tu wprowadzić, na kultury postfiguratywne, w których dzieci uczą się głównie od swych rodziców, kofiguratywne, w których zarówno dzieci, jak i dorośli uczą się od swych rówieśników, i prefiguratywne, w których dorośli uczą się również od swych dzieci — jest odbiciem czasu, w którym żyjemy: Społeczeństwa prymitywne, wąskie grupy religijne i ideologiczne enklawy są głównie postfiguratywne — opierają się na autorytecie pochodzącym z przeszłości. Wielkie cywilizacje, które z konieczności ■wypracowały sobie techniki przyswajania zmiany, musiały też w pewien sposób wykorzystać uczenie kofiguratywne, tzn. od rówieśników, od osób, które stanowiły ich otoczenie w czasie zabawy, nauki czy wykonywania zawodu. Teraz wchodzimy w okres nie znany dotąd w historii, w którym młodzi zyskują sobie unikalny autorytet w swym prefiguratywnym zrozumieniu nie znanej jeszcze nikomu przyszłości.

W kulturze postfiguratywnej zmiany zachodzą

25