IMGP9618

turalnie zadania historyka, ale w tym drugim — stanowi istotny składnik jego pracy, zwłaszcza jeśli jest on historykiem kultury, sztuki czy filozofii.

Wydzielenie zaś wszelkiej klasyfikacji w oddzielną naukę byłoby odrywaniem organicznej części pracy historycznej. Obserwacja faktycznych czynności historyka przemawia przeciw temu: to jest zasadniczy argument niniejszych rozważań.

Cywilizacja i kultura

U CYWILIZACJA

*5111!

Genealogia pojęć kultury i cywilizacji jest równię długa: sięga Rzymu; Natomiast wywodzą się z zupełnie różnych dziedzin: jedno: z administracji, drugie z rolnictwa; cywilizacja pochodzi od civis 4-# obywatel, a kultura od cultura — uprawa (rolna);; Rzadko wyrazy te .jptzez starożytnych były używane przenośnię; jednakże cąłtura ammi, czyli uprawa umysłu jest już u Cycerona (Tusc., H, 13). Przenośne, ideowe ich rozumienie jest dzieleni' czasów nowych,' i to późnych*, bo dopiero XVIII wieku; przedtem, w dobie odrodzenia, Du Beliay czy Montaigńe używali ich, ałe nie przenośnie. Za# powiedź rozumienia przenośnego, jest u F. Bacona, a zwłaszcza u G. Puffen-# dorffa (De iure naturae et gentium, 1684): przeciwstawił on „stan kultuiy?r „stanowi natury”, określił go jako panowanie rozumu, usunięcie inie-. wiedzy;

Rozpowszechnienie w-XVIII wieku hasła cywilizacji i „cywilizowanej ludzkości” nastąpiło jednocześnie w różnych krajach: zaczyna się we Francji od Mirabeau (L’ami des hommes ou traite de la populafion, 1756),\ w Anglii od Fergussona (History of Ciml Society, 1767), w Niemczech, około r. 1775. Rozpowszechnienie nówęgo .pojęcia kultury było prawie; jednoczesne. Francuzi upodobali sobie wyraz ,,cywilizacją”,>?Niemóy?i^3 „kultura”; Anglicy posługiwali się oboma. 'Początkowo oba wyrazy dotyczyły raczej form zewnętrznych: dobrych obyczajów i manier; później nastąpiło pogłębienie pojęć; istota; kultury i. cywilizacji została przesuniętą z form na treść życia społecznego, w szczególności na sztukę i naukę. W XX wieku europejska koncepcja kultury. i cywilizacji Opanowała; też Amerykę, ale prawie wyłącznie pod nazwą cywilizacji: w Encyclópaedia: Amęricana nie ma nawet hasła „Culture”.

W ciągu XIX wieku wyszły trzy książki mające kulturę bądź cywilizację w tytule . (a zarówno kulturę, jak cywilizację w treści), które szczególnie przyczyniły: się* do niezwykłej pozycji .tych: pojęć;. były. to: Hę T. Buckle’a trzytomowa, Historia cywilizacji .w Anglii, 1857 - 61 (tłum.; W. Zawadzki, 3 t., Lwów 1864.^.68),j?|& Burckhardta,>Xultura odrodzenia, we Włoszech, _c.1860>;(tłum; M. Kreczowska, Kraków 1930, liczne wydania, ostatnio ze wstępem M. Frahmera* WarszawąTylorą.;

»•

147