książka
7

adaptacji dziecka do nowej sytuacji społecznej, nowych osób. nowego miejsca powoduje przejściowe zakłócenie jego poczucia bezpieczeństwa. Rezultatem jest częste występowanie tzw. regresji społecznej, manifestujące się skłonnością do zachowań bardziej infantylnycli, zarzuconych już przez dziecko w procesie rozwoju, takich jak rzucanie się z płaczem na ziemię, wzrost zachowań egocentrycznych a spadek zachowań uspołecznionych, a nawet zaniechanie ukształtowanych już. nawyków higienicznych (np. siusianie w majtki).

Dziecko wchodząc w życic przedszkolne styka się po raz |>icrwszy / wielością ról społecznych, doświadcza jej na samym sobie (jc\t bowiem kun innym w domu. u kim innym w przedszkolu) i uczy się. ją wykorzystywać

Wreszcie dziecko w przedszkolu styka się z nowym repertuarem zachowań osób dorosłych. Występuje bowiem wyraźna różnica proporcji między zachowaniami celowymi, wyuczonymi, profesjonalnymi, o charakterze impretywnym, które kicruic do dziecka personel przedszkola, a zachowaniami spontanicznymi, o charakterze ckspresywnym. których domeną jest dom.

Adaptacja dziecka do rzeczywistości przedszkolnej oznacza zaakceptowanie i zrozumienie tego nowego układu odniesieniu. Należy do niego między innymi ..przeorientowanie" swych zachowań na nauczycielkę przedszkolną, gdy/ jej aprobata jest warunkiem akceptacji. ( hęć zostania zauważonym, wyróżnionym, pochwalonym przez tę „wszechwładną" osobę dorosłą jest dla wielu dzieci motorem postępowaniu, a kryteria jej oceny ich kryteriami. Jednocześnie dziecko musi pojąć swą rolę w zbiorowości, wyrażającą się na razie nie tyle współdziałaniem, ile działaniem jednoczesnym. przewagą zachowań zbiorowych, identycznych, nad indywidualnymi Wreszcie, nabierając doświadczenia pr/cdszkolnego dziecko uczy się czerpać korzyści / tego. iż nie jest ono bezustannie w centrum uwagi dorosłych, tak jak to zazwyczaj bywa w domu. Ze może zniknąć w tłumie, gdzie wiele jego zachowań uchodzi uwadze nauczycielki i w konsekwencji tego faktu, mimo znacznie większego rygoru, zyskuje też ono pewną swobody.    .

Zgodnie ze zmianą całokształtu sytuacji społecznej zmienia się kształt zachowań czytelnia ych Nawet i sama funkcja książki zmienia się i realizuje nieco inaczej w przedszkolu niż w domu. Książki przedszkolne nie są własnością dziecka i dostępne są jego manipulowaniu w stopniu znac/im bardziej ograniczonym, a także obwarowanym regułami por/ąd-kowymi. Nic można z. nich korzystać w dowolnej porze, trzeba użytkować /(OkIiiic / ich funkcją, nic wolno niszczyć ani narażać xu zniszczenie. Pojawiają się tu więc wokół książki strefy reglamentacji, /nunc nam już. częściowo / dawnej inicjacji rodzinnej.

Typowy przebieg aktu lektury przedszkolnej to taki, u którym książka pozostaje po/a zasięgiem r.|k dziecka, w ręku nauczycielki, i dla znacznej i/ęści grupy stały kontakt dotykowy i wizualny z nią jest niemożliwy. (To snuto zresztą dotyczy większości cenniejszych i mniej trwałych zabawek, l>ędqcych w posiadaniu przedszkola). Prowadzone przez, niektóre przedszkola i inspirowane przez poradniki melodyczne tormy nadawania kontaktom z książką cech hardziej osobistych' stanowią jedynie marginesowe odstępstwo od tej zasady.

W przeciwieństwie do dominującego w domu intymnego kontaktu czytelniczego, w którym dorosły koncentrował całą swą uw.igę na dziecku, dziecko zaś na dorosłym, w przedszkolu odbiorca staje się czystką doić licznego audytorium, a w polu jego percepcji obok lektor.! t tekstu pojawia się grupa społeczna, która / ninj współuczestniczy w akcie odbioru, stanowiąc zarazem dodatkowy bodziec Różnorodne reakcje dzieci na lekturę, ich zróżnicowana zdolność koncentracji uwagi mogą mieć różnorodny wpływ na przeżycie czytelnicze jednostki. Z jednej strony może _lu występować zjawisko »zw. facylitacji społecznej, łatwiejszego skoncentrowania się na lekturze |xxl wpływem koncentracji otoczenia, z drugiej natomiast strony mogi| pojawić się różne czynniki osłabiające intensyw ność odbioru, jak choćby atrakcyjna możliwość nawiązywania kontaktu z. rówieśnikami.

Sytuacja zbiorowego odbioru zarówno wtedy, gdy jest on wyznaczony rytmem zajęć programowych przedszkola, jak i wówczas nawet, gdy czyta się dzieciom na ich prośbę, nic może już. przebiegać w warunkach takiej samej swobody, jak w domu rodzinnym. Swoje zainteresowanie, uwagę, ciekawość ale także i brak zainteresowania tekstem, laki, *_c ącksi ten juz zna lub tez, że go mc lubi dziecko musi podporządkować sytuacji zbiorowego słuchania. Nic może oczekiwać, że na jego żądanie lektura, opowiadanie cz.y recytacja będą przerwane czy przedłużone, nic ma możliwości swobodnego komentowania tekstu, wypowiadania swych ocen. Podobnie rzecz się ma ze zrozumieniem tekstu. Również, i t_u indywidualne różnice nic l>ędą brane pod uwagę, a raczej brane będą w sposób specyficzny, faworyzujący mniej inteligentnych.

' II KaiyiOla U matura J.-uetęca w pracy prirdttkoJa Wai    197}.