larsen0058

58 I Podstawy farmakologiczne i fizjologiczne

twarzanie erytrocytów i leukocytów w szpiku kostnym aż do anemii megaloblastycznej. Przyczyną jest nieodwracalne utlenienie przez podtlenek azotu witaminy Bi₂, które powoduje utratę jej aktywności w przebiegu niektórych procesów biochemicznych.

7.6.7 Dyfuzja do jam ciała wypełnionych gazem

Klinicznie ważna jest dyfuzja podtlenku azotu do jam ciała wypełnionych powietrzem po doprowadzeniu go z krwią. W zależności od rozciągliwości danej przestrzeni jej objętość i/lub ciśnienie wzrasta. W prawidłowych warunkach wypełnione powietrzem przestrzenie zawierają azot, który wobec jego małej rozpuszczalności we krwi (współczynnik rozdziału krew/gaz 0,015) tylko w nieznacznym stopniu może być transportowany. Podtlenek azotu ma 34-krotnie wyższy współczynnik rozdziału krew/gaz i odpowiednio większe jego ilości rozpuszczone we krwi mogą być transportowane do zamkniętych, wypełnionych gazem jam ciała. Teoretycznie podtlenek azotu dyfunduje z krwi do jam ciała aż osiągnie w nich identyczne ciśnienie cząstkowe jak w otaczającej krwi. Objętość i/lub ciśnienie rosną więc, ponieważ azot z pęcherza powietrza ze względu na słabą rozpuszczalność we krwi nie potrafi z tą samą szybkością i w tej samej ilości przejść do krwi w celu wymiany z podtlenkiem azotu.

ł Im wyższe jest stężenie podtlenku azotu w powietrzu pęcherzykowym, tym szybsza jest dyfuzja do wypełnionych powietrzem, zamkniętych jam ciała.

Po odpowiednim, wystarczającym czasie i ukrwieniu stężenie poddenku azotu w jamie ciała zbliża się do stężenia w powietrzu pęcherzykowym, ale nie może go przekroczyć.

Dyfuzją podtlenku azotu dotknięte są przede wszystkim:

-    wypełnione powietrzem pętle jelitowe, np. przy niedrożności jelit;

-    odma opłucnowa;

-    odma otrzewnowa;

-    odma mózgowa;

-    wypełniony powietrzem mankiet rurki dotcha-

wiczej;

-    ucho środkowe (zob. rozdz. 44).

Objętość wypełnionych powietrzem pętłi jelitowych może się w ciągu 4 godz. wskutek dyfuzji podtlenku azotu zwiększyć dwukrotnie - efekt, który u pacjentów bez obstrukcji nie odgrywa właściwie roli, ponieważ w normalnych warunkach w jelicie znajduje się jedynie mała ilość powietrza. Natomiast przy niedrożności jelit (ileus) w przebiegu dłużej trwającego zabiegu na jamie brzusznej wolny przyrost objętości wskutek dyfuzji podtlenku azotu może utrudnić postępowanie i oddychanie po operacji. Dlatego przy niedrożności jelit zaleca się ograniczenie stężenia podtlenku azotu we wdychanym powietrzu do 50% albo zupełną rezygnację ze stosowania podtlenku azotu.

Odma opłucnowa. Szczególne znaczenie kliniczne ma dyfuzja podtlenku azotu do odmy opłucno-wej: przy oddychaniu 75% podtlenkiem azotu odma może się w ciągu 10 min dwukrotnie powiększyć, w ciągu 30 min - trzykrotnie i w ten sposób zaburzyć oddychanie i pracę serca w stopniu niebezpiecznym dla życia.

Nie wolno stosować podtlenku azotu przy odmie optucnowej!

W praktyce klinicznej ważne jest też, że wypełniony powietrzem mankiet rurki dotchawiczej może zwiększyć swą objętość dwu- i trzykrotnie, tak że wystąpi w nim niepożądanie wysokie ciśnienie. Wypełnienie mankietu podtlenkiem azotu może zapobiec powiększaniu się objętości.

Także przy zatorze powietrznym nagromadzenie powietrza wskutek dyfuzji podtlenku azotu rośnie i to w ciągu niewielu sekund. Z tego powodu:

Przy podejrzeniu zatoru powietrznego podawanie podtlenku azotu musi być natychmiast przerwane.

7.6.8    Biotransformacja

Podtlenek azotu jest w większości szybko wydalany przez płuca, pewna część dyfunduje przez skórę i, przy otwartej jamie brzusznej, przez przewód pokarmowy do otoczenia. Nie udowodniono dotąd istnienia metabolizmu.

7.6.9    Ocena kliniczna

Zalety: Dzięki jego dobremu działaniu przeciwbólowemu podtlenek azotu stosowany jest jako