larsen0264

264 I Podstawy farmakologiczne i fizjologiczne

przyporządkowane wartości stężenia 0₂ (całkowita ilość, tzn. 0₂ chemicznie związany oraz 0₂ fizycznie rozpuszczony) w jednostce objętości krwi. W praktyce na osi rzędnych zamiast stężenia 0₂ podaje się wartości saturacji. Zależność między stopniem wy-sycenia hemoglobiny 0₂ a wielkością tętniczego p0₂ nie jest liniowa. Krzywa wiązania 0₂ przebiega raczej w kształcie litery S i przebieg ten ma dla procesu transportu duże znaczenie praktyczne:

-    W obrębie wysokich wartości p0₂ (> 60 mrnHg) krzywa przebiega płasko; wzrost lub spadek wartości p0₂ w tym obszarze ma tylko niewielki wpływ na stopień saturacji 0₂. Dlatego wahania prawidłowych wartości pęcherzykowego p0₂ niemalże nie wywołują zmian saturacji krwi w kapilarach płucnych. Jeżeli w przypadku całkowitego wysycenia hemoglobiny 0₂, p0₂ obniży się o 20 mrnHg, wartość saturacji 0₂ pozostanie większa niż 90%, a także zawartość tlenu zmieni się tylko nieznacznie. Spadek p0₂ krwi tętniczej ze 100 mrnHg do 60 mrnHg wywoła jedynie obniżenie się saturacji 0₂ krwi tętniczej do 90%. Przy tej wartości nie wystąpi jeszcze hipoksja tkanek, jeżeli stężenie hemoglobiny jest prawidłowe.

-    W obrębie niskich wartości p0₂ (< 60 mrnHg) krzywa przebiega bardzo stromo, więc już nieznaczny wzrost p0₂ prowadzi do dużego wzrostu saturacji i odwrotnie. Ten przebieg ma duże znaczenie dla procesu oddawania 0₂ w tkankach: w żylnej części naczyń włosowatych p0₂ wynosi ok. 40 mmHg, znajduje się więc w miejscu stromo przebiegającej krzywej, w którym to już nieznaczny spadek p0₂ prowadzi do znacznego spadku wysycenia hemoglobiny, w związku z, tym więcej tlenu zostaje oddane do tkanek.

-    Przy całkowitym wysyceniu hemoglobiny nie jest możliwe żadne dalsze przyłączenie 0₂ w sposób chemiczny. Wzrost p0₂ prowadzi jedynie do nieznacznego wzrostu ilości tlenu fizycznie rozpuszczonego we krwi.

Wysycenie hemoglobiny 0₂ w 50%. Przy p0₂ 27 mm Hg (3,6 kPa) wysycenie hemoglobiny 0₂ wynosi 50%. Wartość ta jest określana jako wysycenie hemoglobiny 0₂ w 50%, a odpowiadająca temu wartość ciśnienia parcjalnego 0₂ jako p₅₀. Zależność ta występuje jednakże tylko w przypadku prawidłowej zawartości hemoglobiny, prawidłowej temperatury ciała, wartości pH 7,4 i pC0₂ 40 mmHg. Jeżeli te parametry się zmienią, to krzywa wiązania 0₂ przesunie się albo w prawo, albo w lewo, przy czym jej kształt nie zmieni się istotnie. Jeżeli krzywa przesunie się w prawo, to wzrośnie p₅₀, jeśli przesunie się w lewo, p₅₀ się obniży.

2.3.2 Przesunięcia krzywej wiązania 0₂

Zmiany powinowactwa 0₂ do hemoglobiny prowadzą do przesunięcia krzywej wiązania 0₂ w prawo lub w lewo (ryc.12.2). W przypadku przesunięcia w prawo krzywej wiązania 0₂ przy danym p0₂ z. hemoglobiną jest związana mniejsza ilość 0₂, tzn. jej powinowactwo do tlenu jest zmniejszone. Tlen jest zresztą lepiej uwalniany z połączeń z hemoglobiną. Przesunięcie w prawo występuje na skutek:

-    kwasicy,

-    wzrostu pC0₂ (hiperkapnia),

-    gorączki.

Przesunięcie w lewo oznacza, że przy danym p0₂ więcej 0₂ może się przyłączyć do hemoglobiny, jej powinowactwo do tlenu wzrasta. Tlen jest również trudniej uwalniany. Przesunięcie w lewo krzywej wiązania 0₂ występuje w przypadku:

-    zasadowicy,

-    hipotennii,

-    niedoboru 2,3-difosfoglicerynianu (DPG).

Wpływ wartości pH i pC0₂ (zob. ryc. 12.2). Spadek wartości pH (wzrost stężenia jonów H⁺) powoduje zmniejszenie powinowactwa hemoglobiny do 0₂, czyli przesunięcie krzywej wiązania 0₂ w prawo i odwrotnie. Podobnie dzieje się w przypadku wzrostu pC0₂ (przesunięcie w prawo) i przy hipo-kapnii (przesunięcie w lewo).

saturacja 0₂ (%)

Ryc.12.2 Wpływ wartości pH, temperatury krwi, pC0₂ i stężenia 2,3 - DPG na stopień saturacji 0₂ i na wartość p₅₀ krwi (Matthys, 1988; zmodyfikowano).