lastscan145

ogół realizowane, gdy oznacza to korzyść dla ich posiadacza, a więc nie jest korzystne dla banku. Opcje mogą się przyczyniać do wzrostu zagrożenia ryzykiem stopy procentowej⁴.

Nawet gdyby wszystkie pozycje aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych cechowały się zmienną stopą oprocentowania, nic oznaczałoby to wyeliminowania ryzyka stopy procentowej.

Ryzyko związane z pozycjami o zmiennej stopie oprocentowania można zdefiniować jako niebezpieczeństwo zmniejszenia różnicy między kwotą otrzymanych a kwotą płaconych odsetek, przy zmianach rynkowej stopy procentowej na skutek zróżnicowanej elastyczności dopasowywania się do nowych stawek oprocentowania różnych pozycji bilansowych. W odniesieniu do pozycji o zmiennej stopie procentowej elastyczność dopasowywania nie jest ograniczana zawartymi umowami, jednak obserw uje się również, że poszczególne pozycje bilansowe reagują w zróżnicowanym stopniu i w różnym czasie na zmiany ry nkowej stopy oprocentowania. Ten rodzaj ryzyka stopy procentowej, wynikający z niedoskonałego powiązania instrumentów generujących przychody i koszty odsetkow e, określany jest jako ryzyko bazowe. Może ono pojawić się w sytuacji, gdy bank stosuje politykę przeszacowania aktywów i pasywów o zmiennej stopie procentowej w zależności od różnych wskaźników referencyjnych o charakterze zewnętrznym, np. stopy procentowe banku centralnego, WIBOR.

W związku z tym można wyróżnić trzy sytuacje:

1)    stopa oprocentowania aktywów i pasywów ma tę samą elastyczność;

2)    stopa oprocentowania aktywów reaguje silniej na zmiany rynkowej stopy oprocentowania niż stopa oprocentowania pasywów⁵;

3)    stopa oprocentowania pasywów reaguje silniej na zmiany rynkowej stopy oprocentowania niż stopa oprocentowania aktywów.

Szczególnym przypadkiem ryzyka stopy procentowej jest ryzyko związane z transakcjami papierami wartościowymi o stałym oprocentowaniu. Występuje ono w sytuacji spadku w artości posiadanych przez bank papierów wartościowych. Wraz ze wzrostem stopy procentowej obniża się kurs papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu, co wpływa w określonych warunkach na wynik finansowy banku.

Wielkość ryzyka stopy procentowej, na które narażony jest bank. zależy od:

■    wielkości zmian rynkowej stopy procentowej,

■    wolumenu transakcji, dla których terminy zmiany oprocentowania nie są zsynchronizowane.

' Ten rodzaj ryzyka stopy procentowej okre.<lanv jest jako ryzyko opcji klienta ' Wariant len byt charakterystyczny np. w latach 80. dla kas oszczędnościowych w Niemczech /c względu na posiadanie przez tę grupę banków dużego wolumenu nieoproccnlnwunych wkładów na rachunkach bieżących oraz słabo reagujijcych na zmiany stóp procentowych wkładów uazczędnościowych - elastyczność pasywów była niż.sza niż elastyczność aktywów.

■ długości czasu, na który zostały /uwarte transakcje (przy umownie zmiennym oprocentowaniu czynnik ten ma mniejsze znaczenie).

Przesłanką efektywnego zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest określenie jego rozmiarów, co sprowadza się do identyfikacji, kwantyfikacji i oceny zagrożenia tym ryzykiem.

5.3.

Metody kwantyfikacji ryzyka stopy procentowej

5.3.1.

Metoda luki

Metoda luki (z ang. - luka) określana jest także jako zestawienie (bilans) niedopasowania. Jest ona jedną z najprostszych koncepcji pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Polega na analizie niedopasowania aktywów i pasywów w wybranych okresach i służy głównie do pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej. wynikającym z niedopasowania terminów zmiany oprocentowania po stronie aktywów' i pasywów' dla pozycji o stałym oprocentowaniu. Metoda la natomiast nie może być zastosowana do pomiaru i zarządzania ryzykiem inwestycji związanym z papierami wartościowymi o stałej stopie procentowej.

Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej wymaga określonych zmian w sprawozdawczości banku i dostosowania jej do nowych zadań. Oprócz tradycyjnej systematyzacji z punktu widzenia terminów' spłaty, mających znaczenie w zarządzaniu płynnością, konieczne jest sporządzanie zestawień pod kątem terminów, w których możliwa jest zmiana dotychczasowego oprocentowania. Wybór okresów, dla których wykonywane są obliczenia, zależy od specyfiki danej instytucji kredytowej i jej indywidualnej struktur)' stóp procentowych, na ogół jednak przyjmuje się, że okresy te nie powinny być dłuższe niż 6 miesięcy.

Na podstawce danych dotyczących wielkości aktywów i pasywów oraz terminów ich płatności sporządza się zestawienie niedopasowania, które służy do określenia wielkości ryzyka wynikającego z pozycji o stałym oprocentowaniu. Zestawione w nim są pozycje aktywów i pasywów o stałym oprocentowaniu w poszczególnych okresach, w zależności od terminów, w których mogą być dokonane zmiany stopy procentowej.

Na podstawie zestawienia niedopasowania oblicza się:

lukę, czyli różnicę między aktywami i pasywami w określonym wybranym momencie w przyszłości, przy czym nadwyżka po stronic aktywów jest określana