Leczenie�z zgody pacjenta zgoda zastępcza i dodatkowa

BISOn Linę

Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy

Leczenie bez zgody pacjenta - zgoda zastępcza i dodatkowa

Mariusz Żelichowski, Kielce

Data utworzenia: 23.04.2009

Ostatnia modyfikacja: 23.04.2009

Zamów publikację Medycyna Praktyczna 2009/04

kupuję

zawierającą ten artykuł

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty[1] "Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta". Zacytowany in extenso przepis wskazuje wprost, że prawo medyczne przewiduje sytuacje, w których lekarz może leczyć pacjenta bez jego zgody. Prawna dopuszczalność leczenia pacjenta bez konieczności uzyskania jego zgody nie oznacza jednakże, że pacjent jestwtakich sytuacjach pozbawiony prawa do samostanowienia. Leczenia bez zgody pacjenta nie należy bowiem utożsamiać z przymusem leczenia.

Leczenie bez zgody - niezdolność do wyrażenia zgody

Możliwość leczenia pacjenta bez jego zgody wiąże się bowiem z sytuacjami, w których pacjent nie jest zdolny do jej wyrażenia. Ujmując rzecz lapidarnie - nie może jej wyrazić samodzielnie.[2] Przyczynytej niezdolności mogą być różne, mogą mieć naturę faktyczną lub prawną (pacjent małoletni, pacjent ubezwłasnowolniony, pacjent niezdolny do świadomego wyrażenia zgody).[3] Lekarz może więc w takich przypadkach medycznych leczyć pacjenta bez jego zgody, ale to nie oznacza, że nie musi na to leczenie uzyskiwać w ogóle jakiejkolwiek zgody. W takich sytuacjach pacjent nadal jest bowiem podmiotem prawa do samostanowienia, jest podmiotem a nie przedmiotem leczenia. W konsekwencji lekarz w dalszym ciągu zobowiązany jest do poszanowania jego prawa do samostanowienia.

Zgoda zastępcza

Poszanowanie to realizuje się jednakże w inny sposób, aniżeli przez uzyskanie zgody samego pacjenta na leczenie. W przypadku pacjentów niezdolnych do samodzielnego wyrażenia zgody gwarancje poszanowania prawa do samostanowienia zostają przeniesione z pacjenta na osoby trzecie. Zgoda pacjenta zostaje zastąpiona zgodą osoby trzeciej. Lekarz może zatem dokonać interwencji medycznej na pacjencie, jeżeli uzyska zgodę tej osoby na jego leczenie (tzw. zgodę zastępczą). Bez zgody zastępczej lekarz- co do zasady- nie może dokonać na pacjencie niezdolnym do samodzielnego wyrażenia zgody interwencji medycznej.

Zgoda zastępcza przedstawiciela ustawowego

Kompetencję (uprawnienie) do wyrażenia zgody zastępczej na leczenie pacjentów niezdolnych do samodzielnego wyrażenia zgody prawo medyczne przyznaje tylko tym osobom trzecim, które pełnią względem nich funkcję przedstawicieli ustawowych. Zgodnie bowiem z art. 32 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty "Jeżeli pacjent jest małoletni lub niezdolny do świadomego wyrażenia zgody, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego [...]". W świetle zaś art. 32 ust. 4 powołanej ustawy "W przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby. Wymóg uzyskania zgody zastępczej dotyczy przede wszystkim leczenia związanego z dokonaniem zabiegu operacyjnego albo zzastosowaniem metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta. Stosownie do postanowień art. 34 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza denstysty lekarz może bowiem wykonać taki zabieg lub zastosować metodę wobec pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego do świadomego wyrażenia pisemnej zgody, po uzyskaniu zgody jego przedstawiciela ustawowego. Wyjątek stanowi tu badanie takich pacjentów, gdyż zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza denstysty zgodę na przeprowadzenie badania może wyrazić zamiast przedstawiciela ustawowego także opiekun faktyczny.[4]

Zgoda dodatkowa przedstawiciela ustawowego

Wyrażenie zgody zastępczej przez przedstawiciela ustawowego nie w każdym jednak przypadku wystarczy do dokonania interwencji medycznej na pacjentach niezdolnych do samodzielnego wyrażenia zgody. Ujmując rzecz inaczej - nie w każdym przypadku zgoda zastępcza przedstawiciela ustawowego w pełnym zakresie zastępuje zgodę samego pacjenta i wystarczy do jego leczenia. Pewne kategorie pacjentów niezdolnych do samodzielnego wyrażenia zgody są bowiem przez prawo medyczne nie tyle pozbawione, ile ograniczone w możliwości skutecznego wyrażenia zgody na swoje leczenie. W ich przypadku gwarancje poszanowania prawa do samostanowienia nie zostały w pełnym zakresie przeniesione na osoby trzecie, gdyż oprócz zgody przedstawiciela ustawowego wymagana jest także zgoda tychże pacjentów. Dotyczy to pacjentów małoletnich, którzy ukończyli 16 lat oraz pacjentów ubezwłasnowolnionych całkowicie (art. 32 ust. 4 i 5, art. 34 ust. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza denstysty). W takich przypadkach zgoda przedstawiciela ustawowego nie pełni roli zgody zastępczej, lecz rolę tzw. zgody dodatkowej. Le ka rz zo b o wiaząny jest wówczas uzyskać dwie zgody-zgodę własną samego pacjenta oraz zgodę dodatkową jego przedstawiciela ustawowego.

Pi zypisy

1. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857)

2. Zob. M. Żelichowski: Zgoda pacjenta na leczenie - istota i warunki.

3. Zob. M. Żelichowski: Pacjent małoletni.; Tenże: Pacjent ubezwłasnowolniony.; Tenże: Pacjent niezdolny do świadomego wyrażenia zgody.

4. Przez opiekuna faktycznego - zgodnie z art. 31 ust. 8 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty - należy rozumieć osobę wykonującą, bez obowiązku ustawowego, stałą pieczę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo swój stan psychiczny pieczy takiej wymaga.

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie http:ZAivAiAi.mp.pl Copyright % 1SS6 - 2007 Medycyna Praktyczna