Ciało obce w uchu

BISOn Linę

Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy

Medycyna ratunkowa. Ciało obce w uchu drmed. Jan Ciećkiewicz

Instytut Ratownictwa Medycznego w Krakowie

Data utworzenia: 21.05.2009

Ostatnia modyfikacja: 21.05.2009

Zamów publikację Medycyna Praktyczna 2009/05

kupuję

zawierającą ten artykuł

Zbliża się godzina czternasta. Lekarz kończy przyjmować pacjentów w swoim gabinecie, kiedy telefonuje podenerwowana żona. Prosi go, by zaraz po zakończeniu przyjęć przyjechał do domu, nigdzie nie wstępując, ponieważ ich synek wrócił ze szkoły i przyznał się, że podczas lekcji włożył sobie do ucha kawałek gumki od ołówka, a teraz nie może jej wyjąć. Lekarz prosi, by raczej przywiozła dziecko do niego, bo tutaj ma lepsze warunki niż w domu, przede wszystkim wziernik do ucha i kilka instrumentów. Po pożegnaniu ostatniego pacjenta zaczyna je sobie przygotowywać. Układa więc otoskop, cienką zakrzywioną pęsetę bez ząbków, końcówkę do ssaka z przyciętego elastycznego cewnika, strzykawkę 50 ml, miskę nerkowatą i naczynie na ciepłą wodę.

Włożenie ciała obcego do ucha zdarza się przeważnie dzieciom, zwłaszcza po 9. miesiącu życia, kiedy paluszki mają już odpowiednio sprawne, ale można się z tym spotkać u osób w każdym wieku. Mogą to być drobne zabawki lub ich części, kamyki, gumki ołówkowe, zwinięty papier, styropian, guma do żucia a także, co stanowi specyficzny problem, materiał organiczny: nasiona, zwłaszcza roślin strączkowych (groch, groszek, fasola), lub owady. U osób starszych i niedosłyszących mogą to być części aparatu słuchowego lub małe baterie, które są najbardziej niebezpieczne.

Przyczyną może być świadome lub bezwiedne włożenie do ucha drobnego przedmiotu (często podczas zabawy) przez pacjenta lub inne osoby. Ciało obce może się też dostać tam przypadkowo, jak na przykład pływające, chodzące lub latające owady. Dorośli potrafią przeważnie dokładnie opowiedzieć, co się stało, natomiast małe dzieci i osoby z upośledzeniem umysłowym nie zawsze i często z opóźnieniem.

Objawy mogą być różnorodne: od prawie niezauważalnych do bólu i krwistego wycieku, jeśli dochodzi do uszkodzenia przewodu słuchowego zewnętrznego lub błony bębenkowej. Z upływem czasu może się rozwinąć stan zapalny, na co może wskazywać cuchnąca wydzielina z ucha, a często również ból. Może też wystąpić upośledzenie słuchu. Dostanie się do ucha owada jest bardzo przykre, niekiedy powoduje zawroty głowy, a nawet wymioty spowodowane pobudzeniem gałęzi usznej nerwu błędnego unerwiającej przewód słuchowy zewnętrzny.

Rozpoznanie ustala się badaniem wziernikowym. W różnicowaniu należy brać pod uwagę: nagromadzenie woskowiny, krwiak, zapalenie ucha zewnętrznego, perforację błony bębenkowej, zadrapania przewodu słuchowego zewnętrznego i nowotwory. Próby usunięcia ciała obcego z ucha może się podjąć każdy dysponujący odpowiednim sprzętem lekarz, ale jeśli podejrzewa uszkodzenie błony bębenkowej, innych wewnętrznych struktur ucha lub stan zapalny, powinien niezwłocznie skierować pacjenta na konsultację do specjalisty otolaryngologa. Możliwie szybko należy usuwać baterie, które mogą powodować martwicę na skutek przepływu prądu w wilgotnym środowisku. W zależności od rodzaju i wielkości tkwiącego w uchu przedmiotu można się posłużyć pęsetą, kleszczykami, miękko zakończonym cewnikiem do odsysania, a do usunięcia przedmiotów metalowych magnesem, zawsze pod kontrolą wzroku i bacząc, by nie spowodować głębszego wepchnięcia ciała obcego.

Przyjeżdża żona lekarza z ich S-letnim synkiem. Odkładając pouczenia na później, lekarz pyta, czy boli go ucho. Ponieważ nie boli, lekarz sadza synka na krześle, odciąga małżowinę uszną ku górze i ku tyłowi co ułatwia wgląd w przewód słuchowy zewnętrzny u dorosłych i starszych dzieci (u małych dzieci małżowinę należy pociągać ku tyłowi i ku dołowi). Dziecko jest spokojne, więc sedacja nie jest konieczna. We wzierniku widać tkwiący w kanale kawałek gumki. Najprostszym sposobem usunięcia ciała obcego może być jego wypłukanie. Lekarz napełnia zatem strzykawkę ciepłą wodą (mniej więcej w temperaturze ciała) i podłącza do niej kaniulę dożylną 20 G, z której wyjął metalową igłę, a matka podtrzymuje pod uchem dziecka miskę nerkowatą. Lekarz wprowadza do ucha koniec kaniuli, uważając, by nie sięgał on zbyt głęboko, tak żeby nie uszkodzić błony bębenkowej, i powoli, pod niewielkim ciśnieniem wstrzykuje płyn. Pomimo wstrzyknięcia 2 strzykawek wody gumka się nie przemieszcza.

Lekarz wie, że miękkie, dobrze widoczne przedmioty, na przykład gumkę ołówkową lub zwitek papieru można usuwać pod kontrolą wzroku małym haczykiem. Dlatego bierze on igłę do zastrzyków 25 G i jej koniec zagina kleszczykami, tworząc haczyk z około 2 mm zagięciem. Pod kontrolą wzroku wbija go w bok gumki i cały czas patrząc przez wziernik, wyciąga ją na zewnątrz. Ogląda jeszcze raz wnętrze przewodu słuchowego i nie stwierdza śladów obrażeń, więc nie będzie potrzeby stosowania jakichkolwiek leków. Zdaje sobie sprawę, że gdyby doszło do jakichś skaleczeń lub stanu zapalnego, mógłby zastosować miejscowo 3-5 razy dziennie zawiesinę antybiotyku z kortykosteroidem, na przykład Atecortin lub Dicortineff. Wtedy po podaniu leku pacjent powinien leżeć 15 minut z uchem skierowanym ku górze. Dla pewności lekarz zagląda jeszcze do drugiego ucha i do nosa. Ponieważ nie ma innych ciał obcych, będą mogli razem wrócić do domu. Teraz kiedy jest po wszystkim, można też będzie wytłumaczyć dziecku, czym mogą grozić takie zabawy.

Płukanie uszu jest najprostszym sposobem usuwania z ucha drobnych ciał obcych, ale nie należy próbować wypłukiwać przedmiotów mogących pęcznieć pod wpływem wody, na przykład papieru, ziaren roślin, a zwłaszcza baterii, ponieważ może to przyśpieszyć powstanie martwicy. Owady w uchu należy unieruchomić przed podjęciem próby ich usunięcia, najprościej wkraplając do ucha olej parafinowy lub zawiesinę 2% lidokainy, a jeśli te płyny nie są dostępne - nawet czystą wodę. Tkwiące w uchu kawałki styropianu, gumy do żucia i klej cyjanoakrylowy (np. Superglue) można rozpuścić acetonem. Jeżeli taki klej przylega do skóry przewodu słuchowego zewnętrznego lub do błony bębenkowej, nie należy próbować go ruszać przed upływem 24-48 godzin, tj. do czasu złuszczenia się naskórka. Jeżeli używa się ssaka, powinien on mieć ściśle przylegający do usuwanego ciała obcego elastyczny koniec, i również w tym przypadku konieczna jest stała kontrola wzrokowa.

W razie jakichkolwiek wątpliwości lub powikłań należy uzyskać konsultację specjalisty otolaryngologa.

Piśmiennictwo

1. On-Kee Kong A., Provataris J.M.: Foreign body removal, ear. eMedicine, 2008

2. Mantooth E.: Foreign bodies, ear. eMedicine, 2007

3. White S.J., Broner S.: The use of acetone to dissolve a Styrofoam impaction in the ear. Ann. Emerg. Med., 1994; 23: 580-582