metodologia 8

pozostającej w takich związkach z inną jego cechą, że wystąpienie jej sygnalizuje obecność tej drugiej”⁷².

T. Pilch twierdzi, że w badaniach „wskaźnik oznacza istnienie innej wielkości cechy lub zjawiska. (...) W badaniach pedagogicznych wskaźniki maja charakter statystyczny, czyli wielkość proporcji występowania wskaźników w danej zbiorowości określa istnienie cech przez nieokreślonych”⁷³.

Według A.W. Maszke wskaźnik to pewna właściwość, pojęcie, które w pedagogice jest ściśle określone. Te spośród właściwości, które łączy jakiś stały związek o charakterze bezwyjątkowym lub statystycznej regularności z pewnymi innymi własnościami niepodlegającymi bezpośredniej obserwacji i które pozwalają stwierdzić obecność jednych własności na podstawie występowania drugich - nazywamy wskaźnikami. Autor podkreśla, ze każdy wskaźnik, aby mógł pełnić swoja funkcję musi być zjawiskiem obserwowalnym, podczas gdy zjawisko wskazywane jest nieobserwowalne choć może być obserwowalne⁷⁴.

Zdaniem S. Nowaka wskaźnik to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia, którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, jakie nas interesuje .

A. W. Maszke dzieli wskaźniki na:

1.    Wskaźniki definicyjne - wskazują one na rodzaj powiązania wskaźnika z wartością wskazaną. Za ich pomocą definiowiana jest cecha, która ma być przedmiotem badań. Dobór wskaźnika do określonego zjawiska polega na uprzednim zdefiniowaniu pojęcia zjawiska, które wskaźnik ma wyrażać.

2.    Wskaźniki empiryczne - występują wówczas, gdy zarówno cecha jak i wskaźnik dają się zaobserwować. Relacja zachodząca między wskaźnikiem a cecha wskazana ma charakter związku empirycznego, rozstrzygalnego bezpośrednio na podstawie obserwacji.

3.    Wskaźniki inferencyjne - to takie, które nie definiują zjawiska wskaźnikowego i nie jest ono obserwowalne. O wystąpieniu jakiegoś zjawiska wnioskujemy w sposób pośredni tzn. informujemy, że dane zjawisko zaszło, choć ono ma charakter właściwości ukrytej.

4.    Wskaźniki defmicyjno - empiryczne.

5.    Wskaźniki empiryczno - definicyjne.

⁷² J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań pedagogicznych. Katowice 1995, s. 51.

^7-1 T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1977, s. 149.

^lA A. W. Maszke, Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych, Rzeszów 2004. s. 67.

⁷⁵ S. "Nowak, Metodologia badań socjologicznych. Warszawa 1970. s. 247.

38