516 Choroby narządu płciowego żeńskiego
odpowiednio wysoka zgłaszainość kobiet, szczególnie w przedziałach wieku charakteryzujących się największym ryzykiem rozwoju nowotworu.
Program profilaktyki raka szyjki macicy oparty o przesiewowe badania cytologiczne szyjki macicy wprowadzony został w Polsce na skalę całego kraju dopiero w połowie 2004 r. W ramach tego programu każda kobieta w wieku między 25. a 59. r.ż. może bezpłatnie wykonać badanie cytologiczne szyjki macicy raz na 3 lata. Tylko w woj. zachodniopomorskim program prowadzony jest nieprzerwanie od 2000 r. W tym czasie zanotowano na tym obszarze spadek iiczby zachorowań na raka szyjki macicy o 43% (patrz ryc. 7.7).
Dawniej oceniano rozmazy cytologiczne z części pochwowej szyjki macicy w pięciostopniowej skali według Papanicolaou (patrz rozdział 7). Jest ona jednak przestarzała i niewystarczająca. Obecnie dokonuje się oceny w systemie Bethesda, który został wprowadzony w' 1988 r., a następnie zmodyfikowany w 2001 r. Rozpoznanie w systemie Bethesda podzielono na 7 części (od A do F). W części B podaje się informację, czy rozmaz zawiera odpowiedni materiał do oceny. Część C zawiera ogólne stwierdzenie, czy obraz cytologiczny jest prawidłowy, czy nie. W części F zamieszcza się opis stwierdzanych zmian (tab. 25.1).
Tabela 25.1. Ocena cytologiczna wg Systemu Bethesda - 2001 1 2 cd. tab. 25.1.
• zmiany flory bakteryjnej,
• bakterie morfologicznie odpowiadające Actinomyces,
• zmiany cytologiczne odpowiadające Chlamydia,
• zmiany cytologiczne odpowiadające HSV
b) Inne zmiany nienowotworowe
• zmiany odczynowe związane z:
- zapaleniem (łącznie z typowymi zmianami reparacyjnymi),
- radioterapią,
c) Komórki gruczołowe po histerektomii
d) Atrofia
Fil. Inne zmiany
Obecność komórek endometrialnych w rozmazie u kobiet > 40 lat Fili. Nieprawidłowe komórki nabłonkowe
a) Komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego
' Nieprawidłowe (atypowe) komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego: o nieokreślonym znaczeniu (ASC-US)3,
- nie można wykluczyć HSIL (ASC-I I)3,
• Zmiana śródplaskonablonkowa małego stopnia (LSIL), w tym: HPWdysplazja małego stopnia/CIN I
• Zmiana śródpłaskonablonkowa dużego stopnia (HSIL), w tym: dysplazja średniego i dużego stopnia, CIS/CIN ll/CIN III:
- z cechami z podejrzeniem inwazji “ Rak płaskonabłonkowy
b) Komórki gruczołowe
• Nieprawidłowe (atypowe):
- komórki endoccrwikalne,
- komórki endometrialne,
- komórki gruczołowe.
• Nieprawidłowe (atypowe):
- komórki endocerwikalne prawdopodobnie nowotworowe,
- komórki gruczołowe prawdopodobnie nowotworowe.
• Gruczolakorak endocerwikalny in situ 0 Gruczolakorak:
- endocerwikalny,
- endometrialny,
- pozamaciczny, *
- bliżej nieokreślony
FIV. Inne nowotwory złośliwe (określić dokładniej)
G. WYJAŚNIENIA I SUGESTIE
A. TYP PREPARATU CYTOLOGICZNEGO (konwencjonalny rozmaz cytologiczny, preparat wykonany np. techniką cytologii fazy płynnej)
B. JAKOŚĆ ROZMAZU
BI. Rozmaz nadaje się do oceny (opisać obecność lub brak komórek kanałowych szyjki macicy/strefy transformacji i inne czynniki mające znaczenie w ocenie jakości rozmazu, np. liczne komórki zapalne, krwinki czerwone itp.)
BU. Rozmaz nie nadaje się do oceny cytologicznej (wykazać powód):
- Nie wykonano procedury technicznej (wskazać powód)
- Preparat opracowany technicznie i oceniony, ale nie nadaje się do oceny, ponieważ jest:
1 IUD - ang. intrauterine contraceptive devicc - antykoncepcyjna wkładka śródmaciczna.
7 ASC-US - ang. atypioil stjuamous cclls ot undelcrmincd signilicartce - atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego o nieokreślonym znaczeniu.
ASC-II - ang. atypical syuanious ce/ó - cannol exclude HSIL - atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego
płaskiego - nie można wykluczyć HSłi..