Obraz47

w praktyce szkolnej. W stadium prób znajduje się również model, określany mianem naukowej organizacji procesu dydaktycznego. Nie zajmując się bliżej charakterystyką tych modeli, pragnę dodać, że stanowiąca oś teoretyczną tego podręcznika koncepcja kształcenia wielostronnego jest również taką propozycją modelową, która znajduje się w stadium dość już szerokich prób i doświadczeń. Jej charakterystykę znaleźć można w rozdziale dziesiątym.

Zakończenie

Na tym możemy zakończyć przegląd podstawowych systemów dydaktycznych, które wywarły bądź nadal wywierają duży wpływ na teorię i praktykę dydaktyczną. Pominięte w charaktery styce systemów zagadnienia, jak np. kwestie indywidualizacji czy socjalizacji, organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej i wiele innych, znajdą swoje odbicie w następnych rozdziałach podręcznika. Znajdzie się w nich również miejsce dla tego wszystkiego, co wniosła do dydaktyki koncepcja kształcenia politechnicznego, teoria nauczania problemowego czy teoria niepowodzeń szkolnych, jak również wiele innych teorii, których bogactwo jest znamienne dla współczesnego rozwoju dydaktyki i w ogóle pedagogiki. Niektóre z tych „innych” koncepcji prezentuje praca pt. Edukacja wobec zmiany społecznej, wydana pod redakcją J. Brzezińskiego i L. Witkowskiego (1994).

Jest również w tej współczesnej dydaktyce wiele problemów, które czekają na rozwiązanie. Ich listę wzbogacił siódmy raport Klubu Rzymskiego, który domaga się opracowania teorii kształcenia innowacyjno-antycypującego. Zawarte w podręczniku informacje i problemy pozwalają zorientować się jak daleko jesteśmy od ich rozwiązania, jak również od tego, aby kształcić ludzi nie tylko po to, aby chcieli „mieć", lecz przede wszystkim po to, aby chcieli „być” pełnowartościowymi ludźmi i rzeczywiście nimi się stawali.

Uwag! do samodzielnego studiowania

Rozdział drugi umożliwia ogólne zaznajomienie się z systemami dydaktycznymi, które ukształlo- i wały się w ostatnich czterech stuleciach. Skrótowe — z konieczności — charakterystyki poszczególnych systemów można, w przypadku zainteresowania się którymi z nich. łatwo poszerzyć, korzys- > tajać z odpowiedniej literatury. Zakres tych studiów może być mniej lub bardziej szeroki. W przypadku zainteresowania się Komeńskim można wiec zaznajomić się z książką B. Suchodolskiego Komeński, wydana w 1979 roku. gdzie obok biografii i analizy poglądów, zetknąć się można z wyborem jego pism. przy głębszych natomiast zainteresowaniach sięgnąć przyjdzie do Wielkiej dydaktyki (1956) i Pism wybornych (1964) oraz do innych prac odnoszących się do twórczości wielkiego czeskiego pedagoga.

Ta sama uwaga dotyczy innych systemów. Np. w przypadku Dawida zaleciłbym swoją książkę Dawid (1980) bądź cztery tomy jego pism. wydanych przez Ossolineum. Studia nad systemem Frci* neta umożliwią wydane przez to samo wydawnictwo dzieła wybrane O szkole ludową (1976). jak również dość już liczne prace o tym pedagogu, pióra autorów polskich i obcych. Jedynie w przypadku systemu Galpicrina dotarcie do jego prac sprawiać może nieco trudności, gdyż prac tych jest niewiele i to z reguły w języku rosyjskim.

Zainteresowani systemami, których ten rozdział nie prezentuje, znajdą bogatą literaturę o nich zarówno w języku polskim, jak w językach obcych. Szczególnie zachęcałbym do zajęcia się tymi systemami, które ukształtowały oblicze szkoły współczesnej. Stosunkowo szeroki ich w ach 1*1

przedstawia książka Szkoły eksperymentalne *v śniecie (1978). w której polscy Morzy piszą o dobrze sobie znanych systemach, reprezentujących pedagogikę krajów europejskich i USA. Źródłem wiadomości o poglądach polskich pedagogów może być książką W Okonia pL WizmmŁi sławnych pedagogów polskich (1993).

Zadania

1.    Scharakteryzuj społeczne uwarunkowania systemu Komeńskiego i Pestalozziego

2.    Na czym polega russowska koncepcja wychowania negatywnego?

3.    Przedstaw nauczanie wychowujące w koncepcji Herhartau

4.    Jak Dawid pojmował proces poznawania rzeczywistości przez dzieci?

5.    Porównaj stopnie formalne Herbarta i Dewcym.

6.    Który system dydaktyczny uważasz za najhardziej nowoczesny i dlaczego?

53