Obraz (34) 2

t M> |AKAŚ W POWIETRZU ROZTERKA

oczyszczone z pozorów, objawia się właśnie metafizyczność poezji Malczewskiego, jej ontologiczna czystość. Również to samo* prawo przejawia się na poziomie składni, z której poeta usuwa j; wszystko to, co nie służy temu zasadniczemu celowi.

Malczewski, o czym już pisano⁸⁸, korzysta z efektów poetyckich, jakie daje synteza sztuk, odwołuje się do malarstwa i rzeźby, wykorzystując utrwaloną w kulturze jakość ich ekspresji. Jednakże, jak żaden nasz poeta, idzie przede wszystkim za zmysłem słu-i hu. jego „misterstwo” jako poety filozofującego, dumającego jest muzykalne⁸⁹. Zmysł słuchu, zresztą nie tylko przez twórców epoki romantycznej, wynoszony był i jest jako zmysł najbardziej otwarty, metafizyczny i uduchowiony, jeżeli, jak twierdzili romantycy, muzyka dotyka samej istoty bytu i najgłębiej wewnętrz- j_; hycli warstw egzystencji bardziej niż inne sztuki⁹⁰, to zrozumiałe ; (cni dążenie Malczewskiego do muzykalizacji Marii jako najlep- j ir/ego poetyckiego sposobu wyrażania jego różnorakich próżni -próżni czasu bez historii, otchłannej tajemnicy Boga i zła świata, próżni duszy indywidualnej, jej niezgruntowanej, przepastnej, negatywnej otwartości na nieskończoność bytu. Wszystkie te otwartość i umctafizyczniają poezję Malczewskiego, oczyszczają ją z różnorakich ziemskich uwikłań, z tego, co nieistotne, z empirycznych zależności i uwarunkowań.

I >/.itacza to wycofywanie się poezji Malczewskiego ze świata zewnętrznego, ze związanego z nim werbalizmu, z balastu linearno-4i I, a więc zbliżanie się jej do esencji poznawczej właściwej muzyce i mistyce. To zbliżanie się jest dla romantyków tym, co z poezji »/ y 11 i poezję, a więc jednym z podstawowych wyznaczników rozumienia przez nich poetyckości. Romantyczna poetyckość Marii oznacza więc energię czy esencję poznawczą, równoznaczną z biot owym, właściwym muzyce i mistyce wglądem w byt i du-*/ę ludzką. Niepowtarzalne walory tej poetyckości trafnie ujął |tiu Lechoń: „Maria Malczewskiego jest utworem do żadnego W Milszej literaturze niepodobnym, tak jej nastrój, czar, jej styl, są własne i odrębne”⁹¹.

Wietrzna, jesienna zawyła noc z dala

SEWERYN GOSZCZYŃSKI ZAMEK KANIOWSKI