P1020233

136 4 Akapit

Kiedy służy spójności tekstu. Może tu chodzić o nawiązania między zdaniami:

Wczoraj w okolicach dworca znaleziono psa. Pies miał na szyi obrożę z wygrawerowanym napisem...

System nie funkcjonował przez dwie godziny, przez co nasi klienci doświadczyli wielu problemów. Problemy te sprawiły, że do naszego biura wpłynęły tysiące listów z reklamacjami.

Jest to tak zwana „metoda echa”, czyli powtarzanie na początku kolejnego zdania kluczowego słowa ze zdania poprzedniego.

Powtórzenie leksykalne to również jeden z podstawowych sposobów tworzenia nawiązań między akapitami. Przejście do nowego akapitu oznacza pewną zmianę tematu (przypomnijmy: każdy akapit to nowa główna myśl), a zatem potrzebne są wyraziste sygnały, aby zaznaczyć, że mimo tej zmiany, nadal obowiązuje ciągłość linii tematycznej. Jednym z takich sygnałów (obok operatorów międzyakapitowych) są właśnie powtórzenia dokładne.

Przynajmniej niektórych można skłonić do słuchania tym, jak się będzie

mówiło.

To przede wszystkim dla nich przeznaczone jest wejście.

Dobre wejście jest krótkie [...]. (W. Pisarek, Słowa między ludźmi, s. 120-121)

Powtórzenia spajają również tekst (zwłaszcza krótszy tekst) jako całość. Na przykład wyraz zaufanie w pierwszej, czterostronicowej części rozdziału O zaufaniu, przejrzystej konstrukcji i trudnym początku wystąpił aż 14 razy.

Powtórzenie, jak wspomniałam, może pełnić również funkcję retoryczną. Poprzez powtarzanie słowa uwypuklamy jego znaczenie, podkreślamy wagę. Czasami towarzyszy temu paralełizm składniowy, to znaczy powtórzenie konstrukcji zdania lub jego fragmentu. Wprowadza to do tekstu pożądaną symetrię (w odróżnieniu od niepożądanej monotonii wprowadzanej przez powtórzenia nieświadome i niecelowe).

Powtórzenie w powiązaniu z paralelizmem składniowym to środek, który może być wykorzystany nie tylko w tekstach literackich czy eseistycznych (przykład pierwszy), ale i w tekstach naukowych (przykład drugi).

ledność oznacza przymus, ledność jest ugniecioną i zduszoną wielością. Tedność to jednakowy tupot wielu nóg. Jednakowy krzyk wielu gardeł. Być może stos wielu

trupów, ledność to śmierć. Boimy się jedności. (J. Bocheński, Trzynaście ćwiczeń europejskich, s. 22)

Powiedzieć, że tekst zbudowany z wielu zdań - opowiadanie, konmni^y, ggpaiB list - nie jest po prostu sumą tych zdań, to powiedzieć truizm. Powiedzieć, czym się różni tekst zbudowany z wielu zdań - opowiadanie, komunikat- arryfcul tly* - od sumy zdań, to chyba, mimo dużego zainteresowania, jakim ten problem cieszy się od szeregu lat, znaczyłoby powiedzieć coś różnego od truizmu. (A. Wierzbicka, Dociekania semantyczne, s. 132)

Kiedy powtórzony element znajduje się na początku kolejno po sobie następujących jednostek składniowych, jest to anafora, np.:

To Kowalski stworzył ten projekt. To Kowalski go zrealizował. I to właśnie Kowalski wyciągnął z niego korzyści.

kiedy na końcu - epifora, np.:

Po wielu latach pracy za granicą wrócił do domu. I jego dzieci i choć próbowały zapuścić korzenie poza krajem - też wróciły do domu.

Oprócz powtórzeń dokładnych przy tworzeniu spójności tekstu wykorzystywane są powtórzenia niedokładne. Nie są to powtórzenia sensu stricto. Polegają bowiem na zamianie, zastąpieniu jednego słowa (wyrażenia, zwrotu) przez inne, pozostające do niego w stosunku zarazem koreferencji i ekwiwalencji znaczeniowej. Koreferencja, czyli współodnoszenie (łac. co- ‘współ, razem’ 1 referre ‘odnosić’), polega na tym, że różne jednostki językowe mają ten sam desygnat, odnoszą się do tego samego obiektu (np. o naszym domowym zwierzęciu możemy powiedzieć: Hektor, wilczur, owczarek alzacki, pies, psisko, obrońca domu, czworonożny przyjaciel, zwierzę, on - będą to określenia koreferentne, bo odnoszące się do tego samego osobnika). Ekwiwalencja zaś to równoważność, znaczeniowa odpowiedniość, pełnienie analogicznej funkcji tekstowej (np. spośród powyższych sposobów mówienia o psie zaimek on, choć jest koreferentny, nie jest znaczeniowym ekwiwalentem - zob. 4.3.4).

Wśród powtórzeń niedokładnych główną rolę odgrywają powtórzenia synonimiczne i powtórzenia w postaci peryfraz (Wilkoń 2002: 80).

Powtórzenia synonimiczne to najprostszy sposób realizacji stylistycznej zasady niepowtarzania w kolejnych zdaniach tych samych jed-