P1200281

6. Gony I cechy przoz nie dotormlnowone

Zwróć także uwagę, że dotychczas opisywane były tylko cechy o znikomej lub żadnej (?) wartości adaptacyjnej, czyli takie, których „miano” nie ma znaczenia dla przeżycia osobnika w środowisku naturalnym. Przykładowo groch o kwiatach czerwonych jest tak samo żywotny jak groch o kwiatach białych, a osoba z grupą krwi B nie jest nic a nic gorsza od osoby z grupą A (to dobrze, boja mam „tylko” grupę B). W rzeczywistości jednak większość cech biologicznych w mniejszym lub większym stopniu wpływa na zdolność przeżywania, liczbę potomstwa itd. Opisywany przed chwilą gen Z jest dobrym przykładem nie tylko dlatego, że w układzie ZZ jest letalny, ale też z innego powodu. Należy bowiem sądzić, że w warunkach naturalnych heterozygotyczne myszy o żółtej sierści (Zz) będą bardziej narażone na śmierć (ta wartość cechy jest niekorzystna!). Podobnym przykładem jest allel genu, np. e wywołujący w układzie homozygotycznym białą barwę siewek kukuiydzy (po krótkim czasie rośliny takie obumierają z braku chlorofilu).

produkt ---produkt    —melanina

. .    c    przejściowy?    przejściowy?

aminokwasy    produkt

aromatyczne    przejściowy^ '^=eis5^_> produkt--białka

przejściowy₄    budulcowe

Genotyp: zz -gwarantuje odpowiednio wysoki poziom enzymu x (E_x);

Zz - powoduje obniżenie ilości czynnego E_x - odchylenia od barwy szarej, ale ilość innych pochodnych jest wystarczająca;

ZZ - powoduje brak czynnego E_x - w efekcie zablokowana zostaje synteza melaniny oraz białek budulcowych i embriony obumierają.

Ryc. 93. Hipotetyczny model molekularnego podłoża uzyskiwania efektu plejotropowego na przykładzie barwy sierści u myszy

Wnioski:

1.    Jest to dziedziczenie jednogenowe z dominacją zupełną w obrębie analizowanego genu (al-lel barwy żółtej - Z dominuje całkowicie nad allelem barwy szarej - z; pokolenie wyjściowe było heterozygotyczne).

2.    W tym wypadku ma miejsce efekt plejotropowy - gen Z wpływa jednocześnie na barwę sierści i na żywotność zarodków. U człowieka plejotropia przejawia się wyraźnie w licznych chorobach uwarunkowanych genetycznie (por. ROZDZ. 9).

3.    Brak jakichkolwiek sugestii związków z płcią oznacza, że locus tego genu jest w autosomie.

4.    Gen Z w układzie homozygotycznym jest letalny (powoduje śmierć), heterozygoty Zz rozwijają się jednak normalnie.

5.    Letalność w tego typu układach można wykryć już po analizie liczby klas ilościowych - stosunek 2:1 daje liczbę nieparzystą. „Normalne” krzyżówki zawsze dają liczbę parzystą, np. 1:2:1 (4 klasy ilościowe), 9:3:3:1 (16 klas ilościowych; por. też dalej).

6.    Oprócz cech nieistotnych z punktu widzenia adaptacyjnego są też bardzo liczne cechy o dużej wartości adaptacyjnej (np. barwa sierści u myszy ma znaczenie ochronne).

7.    W rzeczywistości przykład ten pokazuje trudności, jakie napotykamy, próbując określić możliwe relacje pomiędzy allelami jednego tylko genu. Allele genu Z zachowują się tutaj różnie. Względem barwy sierści Z wydaje się allelem dominującym w stosunku do z, natomiast pod względem przeżywalności recesywnym. Mato tego, być może nie powinniśmy określać relacji tych alleli jako dominacja zupełna względem barwy. Raczej należałoby widzieć w tym dominację niezupełną, ponieważ homozygoty ZZ być może byłyby biate (po prostu nie znamy fenotypu homozygot dominujących).

119