T. Hejmcka- Bezwińska wyodrębnia 3 etapy:
-poznanie przednaukowe , tzw. wiedza potoczna, mentalna ( mentalność- swoisty, charakterystyczny dla danej jednostki lub grupy społecznej sposób myślenia)( od początków rozwoju człowieka, czyli od czasów wspólnot pierwotnych po czasy państw starożytnych, kiedy tworzyły się trwalsze kręgi kulturowe) Ludność na tym etapie organizowania się w pewne struktury myśli, opierała się o własne doświadczenia, rozum starszyzny. Powstawały przesłanki zasad, normatywów, które przekazywane były dalej. Pojawiały się pytania o byt, sprawiedliwość, wychowanie.
-poznanie filozoficzne( ok. starożytnej Grecji, Rzymu i tradycje humanizmu)
Kształtuje się nowy byt, tworzą się pytania o ten byt.
-poznanie oaukowe( od skostniałości średniowiecza przez wybuch nauki sprawdzalnej, mającej przynieść korzyści wymierne do opcji świata jako maszyny) Powstające teorie wymagały namysłu indukcyjnego ( indukcja - empiryczna metoda badań, polegająca na dochodzeniu do prawd ogólnych na podstawie eksperymentów i doświadczalnie stwierdzonych faktów). W XIX w. powstaje pedagogika naukowa Herbarta. Od niego wywodzi się model szkoły tradycyjnej. Jest to czas niesłychanego rozwoju świata, aż do dzisiaj. Pytamy o sens istnienia w tle luki ludzkiej. Nie do końca rozumiemy tego co wytworzyliśmy w erze szybkiego postępu.
Pedagogika krytyczna - głęboki namysł nad stanem świadomości pedagogicznej rzeczywistości. W sytuacji postmodernistycznych ruchów, kontestacji ( kontestacja -kwestionowanie czegoś, poddawanie w wątpliwość..) po przełomie formacyjnym konieczna stała się transformacja [przemiana, przeobrażenie, przekształcenie) myślenia pedagogicznego.
Istotę pedagogiki krytycznej stanowi teoria Kolileberga - Habermas. Od nowa interpretuje świadomość ludzkiej myśli poprzez ukazanie jej fałszywości. W teorii tej wyróżniamy dwa człony:
pozytywny - człowiek nie funkcjonuje w układzie hierarchicznym pan -
niewolnik. Odsłania wszystkie beznadziejności; siłę, przemoc..
krytyczny - teoria ta zakłada likwidację barier przeszkadzających budowaniu
pozytywności.
Kotilberger pokazuje teorie:
1. rozwoj u j ednostkowego
2. rozwoju moralnego jednostki
3. socjalizacji jednostki.
Mamy 3 poziomy:
przed konwencjonalny - moralność zawiera się w sformułowaniu: „ na tyle jestem wolny, na ile posiadam,\ Na tym etapie nauczyciel nie ma możliwości rozwoju lub jest rozdarty : w domu może się rozwijać, w szkole me - bo jest PAN DYREKTOR. Z dzieckiem jest podobnie - w szkole PAN NAUCZYCIEL jest władcą. Świadomość fałszywa to władza nauczycielska.
konwencjonalny — układ PAN DYREKTOR - nauczyciel „zmiękczony”. Nauczyciel wchodzi w większość ról, ale nie szans dyskutowania. Jest bezrefleksyjny, nie zadaje pytań.
- poc tkonwencjonalny - jednostka ma szanse być etyczną. Interes jednostki jest współzależny ( łączy się) z interesem grupy ( ogólnym). W tym przypadku nauczyciel może się nie zgadzać, szuka, pyta, jest aktywny...