PICT6450

1)0 obserwacji dyskretnej zaliczyć można laką obserwację, w której obscnv_ało wląc/a się do zbiorowości osób. które nie znają s,ę a są skupione w jednym miejS np na incc/u. w tcatntc. żebraniu, w,ecu, podczas mam estacji. itp. _WtS i KKlobmch sMuacjach obserwator może rejestrować naturalne zachowania _lud? gdyż nic uświadamiają oni sobie tego. iż są obiektem zainteresowania.    ^U°^a-

' ' Odmianą obsenvacji dyskretnej będzie także spostrzeganie przez obserwam ra fizycznych śladów pewnych działań uznających miejsca w danej chwili \1 pewnych zachowań dziecka czy innej osoby obserwowanej. Obgryzanie pazj* ci. posiniaczone ciało, zapłakane oczy. itp mogą być uznane za fizyczne ślady interesujących obserwatora uprzednich zachowań. Można też wspomnieć o graf fi,i czyli nielegalnych napisach czy rysunkach na elewacjach budynków, _mu

grupy etnicznej, itp. Należy jednak pamiętać, iż fizyczne ślady, bez względu na ich postać, mają swoją wartość tylko w połączeniu z innymi informacjami o obserwowanym zjawisku lub osobie. Same. jako takie, nie są wystarczającą podstawą do naukowej analizy danego zjawiska.

Słabą stroną obserwacji bezpośredniej jest to, że badacz będąc członkiem danej zbiorowości lub przebywający w jej środowisku przez pewien czas, może osłabić swą czujność obserwacyjną wobec obserwowanych osób jak i zjawisk, sytuacji czy procesów. Niekiedy, pod wpływem panujących w obserwowanej zbiorowości zwyczajów czy tradycji, obserwator może zmienić swoje przekonanie czy nastawienie do osób lub obserwowanego zjawiska. Może emocjonalnie tak sic zaangażować w niektóre działania obserwowanych jednostek lub grup, że utrudni to zachowanie obiektywności i utrzymanie odpowiedniego dystansu niezbędnego do uniknięcia zjawiska apercepcji.

Jeżeli gromadzenie materiałów i informacji dokonuje się za pośrednictwem innych osób. wówczas mówimy o obserwacji nieuczestniczącej.

/ obserwacją nieuczcstniczącą, mamy do czynienia wówczas, gdy badacz otrzymuje informacje z tzw.„drugiej ręki”. Obserwację taką stosujemy wówczas, gdy dostęp do niektórych sfer życia osób postronnych jest utrudniony, niemożliwy lub niecelowy z uwagi np. na różnicę wieku, płeć badanych, przedmiot obserwacji, warunki, w jakich się ona odbywa czy inne uwarunkowania; Jeżeli mamy do czynienia z sytuacjami specyficznymi, to należy zlecić dokonanie obserwacji innym osobom. W przypadku dzieci czy młodzieży, obserwację należy zlecic np. rodzicom, opiekunom, rodzeństwu a w przypadku innych osób. wybranym obserwatorom. Potrzebę zlecenia przeprowadzenia obserwacji innym osobom, np. kobietom, rodzicom, kolegom, itp. stosować należy wówczas, gdy przedmiotem obserwacji są sprawy osobiste, drażliwe, intymne, wstydliwe itp.. których obserwowanie w formie bezpośredniej nic byłoby w ogóle możliwe bądź, które w obecności obserwatora z pewnością by nie wystąpiły. Osoby pro*

t iką obserwację, pełnią wówczas rolę pośredników między badaczem "*^ldZr,nvowanymi. dostarczając badaczowi danych z obserwacji. ^a°^b'/Tw7.gM^{u na st}°P^ic,V j^nwn0!'°.ⁱ 0.^bs«wacji, można ją podzielić na: obser-iawną i ukrytą, źć obserwacją jawną mamy do czynienia wtcdv, kiedy "^aC^Avator nic zataja pr/cd obserwowanymi roli. jaką faktycznie pełni'i infor-<**    ₀ cclu obserwacji. Oznacza to. że osoby lub grupy obserwowane wic-

^że są przedmiotem obserwacji. Przeprowadzając obserwację jawną, obscr-r musi jednak mieć na uwadze fakt. iż obserwowani mogą zachowywać się "^a • _njz w każdym nonnalnym dniu. tzn. mogą zachowywać sic sztucznie, na ¹⁰ kiz czy na użytek obserwacji.

P° _{NV sz}j(ołaęh czy placówkach oświatowo-wychowawczych, mamy często do •TYnicnia z zachowaniami „na pokaz . Występują one wówczas, gdy na zajęcia l*kcvjrie przybywa nieoczekiwanie inna osoba, np. dyrektor szkoły, inny na--/.ycicl czy ^os°b^a mało znana uczniom. Wówczas, nic tylko uczniowie, ale nierzadko i nauczyciele zachowują się nienaturalnie, sztucznie, na użytek ob-•erwatora. Owe nienaturalne zachowania przejawiają się zazwyczaj w zwiększonej aktywności uczniów, nienagannym zachowaniem, częstszym niż zazwyczaj odpytywaniu uczniów przez nauczycieli czy innych pozorowanych formach aktywności zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Z tych m.in. względów, każdy dobr>’ obserwator, przed przystąpieniem do obserwacji, powinien starać się poznać osoby, które ma obserwować i nawiązać z nimi kontakt. Obserwator powinien dążyć do tego, aby obserwowani traktowali go jako ..swojego", jako osobę, wobec której nic zachodzi potrzeba udawania, nienaturalnego zachowania, ukrywania rzeczywistych poglądów, postaw, opinii, itp. W wytworzeniu takiej atmosfery sprzyja zazwyczaj częstsza obecność obserwatora w grupie, prowadzone z nimi rozmowy, pogadanki czy dyskusje, co powoduje, że obserwowani przyzwyczajają się do obserwatora, w wyniku czego, ich zachowanie i postępowanie staje się bardziej naturalne. Jest przy tym oczywiste, że niezależnie od stopnia akceptowania przez członków danej zbiorowości obserwatora, w rzeczywistości nigdy dokładnie nic wie, kiedy obserwowani zachowują się normalnie, a kiedy „na pokaz".

0 obserwacji ukrytej mówimy wówczas, kiedy obserwator zataja przed badanymi, że są oni przedmiotem obserwacji. Stosuje się ją wtedy, gdy oficjalna obecność obserwatora, z określonych powodów, np. ze względu na pozycję społeczną. stanowisko, zawód, bariery prawne czy inne okoliczności, nic może być ujawniona. Obserwowani nie są świadomi i nie domyślają się nawet, że są przedmiotem obserwacji.

W badaniach pedagogicznych obserwację ukrytą stosuje się rzadko, a jeżeli, to wobec osób samotnych, zagubionych, niekiedy odtrąconych przez grupę czy wobec jednostek znajdujących się w specyficznych warunkach materialnych, rodzinach czy psychicznych. Posłużenie się natomiast obserwacją jawną, bylob) z określonych względów niewskazane lub niemożliwe z uwagi na zakłócenia