pkm osinski40

78 I. KonMmowiinte maszyn

stosowane są przy wyrobie narzędzi mierniczych, klasy od 5 do 17 stosuje się przy wyrobie części maszyn, przy czym klasy od 5 do 12 stosuje się w pasowaniach części maszyn, a klasy od 12 do 17 stosuje się w przypadkach wielkich luzów oraz powierzchni swobodnych i surowych. W tablicy 1.5 podano wartości tolerancji średnic w klasach od 5 do 12. Każda wartość tolerancji odpowiada pewnemu zakresowi średnic

Tablica l.$. Tolerancje podstawowe średnie otworów i walów o wymiarach do 500 mm (w |im)

Przedział wymiarów nominalnych		Klasa dokładności
l*wy*3	do	1 5:	i	' ^	:8.	9	JO	11	12.
ora
	' I^-	4	6	10	14	25	40	60	100
3	6.	“ 5	.8	12	id	30	48	75 J	120
$	.10	6	9.	i 15)	22	36	58	90	150
10	18	8	11	18	27	43	70	110	180
IB _	30	9	13	21	33	J2	84	130	2l0
JO	50	U:	16	25	39	62	100	160	250
db	80	13	19	30	46	74	120	190	300
80	120	15	22	35	54	87 |	140	220.	350
120	180	J8	25	40	63	100	160	250	400
U0	250	20	29	46	72	115	I8S	290	460
250	315	23	32	52	81	130	210	320	520
Jts	400	25 |	36	i .57	89	140	230	360	570
400	500	27 |	40	63	97	155	|| 250	400	630

Położenie pola tolerancji do linii zerowej oznacza się literami, przy czym małe litery stosuje się do wałków, a duże do otworów. Położenie pól tolerancji i ich oznaczenia pokazano na rys, 1.48. Wałki i otwory oznaczone literami h i H na-żywa się poduanowymi. Pole tolerancji w tym przypadku przylega do linii zerowej i »ięga w gli|b muterialu. Otwory oznaczone literami od A do G mają zawsze średnicę większa od nominalnej. Otwory oznaczone literami od J do N mógł mice średnicę większa lub mniejsza od nominalnej. Otwory od P do ZC majił średnicę zawsze mniejsza od nominalnej. Odpowiednio walki oznaczone literami od a do g maji) zawsze średnicę mniejszą od nominalnej, a od m do zc zawsze większa. Pełne oznaczenie walka lub otworu zawiera wymiar nominalny, symbol literowy położenia poła tolerancji i symbol cyfrowy klasy dokładności, np. SOU luh 50H7.

1:6. Tolerancje i pinów uma

Spośród wszystkich możliwych tolerancji wałków i otworów wybrano izw. tolerancje normalne przeznaczone do stasowania w ogólnej budowie maszyn (tabl. 1.6). W celu ustalenia położenia pola tolerancji walka należy znać jego odchyłkę górną eś i dolną ei (w przypadku otworu odchyłki ES i El). Normy podają obliczone odchyłki górne i dolne dla wszystkich otworów i wałków dla różnych zakresów średnic. Zc względu na oszczędność miejsca przedstawimy sposób określenia odchyłek dla zakresu średnic do 500 mm. Sposób ten jest bardziej kłopotliwy od bezpośredniego korzystania z pełnych tablic zawartych w normach.

W tablicy 1.7 zestawiono odchyłki górne es wałków a-h i dolne odchyłki ei pozostałych. Korzystając z tablic 1.5 i 1.7 możemy wyznaczyć odchyłki wszystkich wałków. Obliczamy je w następujący sposób:

1.    Dla wałków a-h z tabl. 1.7 odczytujemy es i obliczamy ei

el *=ar—ITfy    (1.611

przy czym IT/t oznacza tolerancję klasy n dla odpowiedniego zakresu średnic odczytaną z tabl. 1.5.

2.    Dla wałków j-z z tabl. 1.7 odczytujemy ei i obliczamy es

n    11.62)

(IT« z tabl. 1.5).