psychologia religii4

56

relations/ z którymś z kościołów, oraz po wtóre: poziom ten wiąże się

0    dużą ortodoksyjnością. Jako miernik związku z denominacją Glock

1    Stark traktują więzy przyjaźni. We wszystkich denominacjach więzy te, jak się okazuje, mają powiązania z doświadczeniami religijnymi. Dotyczy to przede wszystkim denominacji o liberalnym charakterze. Te ostatnie zdają się składać z dwojakiego rodzaju członków. Pierwsza ich grupa przypomina pod dwoma względami konserwatystów /fundamentalista/: stanowiące ją jednostki posiadają więcej przyjaciół wewnątrz denominacji niż pozostali jej członkowie oraz większą skłonność do przeżywania doświadczeń religijnych. Te typy członków stanowią małe podgrupy wewnątrz wyznań liberalnych. Kasi autorzy uważają normy obowiązujące w tych podgrupach za przypominające te, które akceptowane są przez konserwatystów.

Pakty te popierają hipotezę traktującą doświadczenia religijne jako efekt podporządkowania się normom. Zarówno w grupach konserwatystów /fundamentalista/, jak i w grupach niby-konserwatystów, w denominacjach liberalnych doświadczenia religijne są w istocie rzeczą zwyczajną. Kie dotyczy to jednak większości w łonie denominacji liberalnych, co również można przypisać podporządkowaniu się normom - różnica polega na tym, że norma jest inna, nie wymaga przeżywania doświadczeń religijnych i doświadczenia te nie występują.

Istnieją również konserwatyści, którzy miewają doświadczenia religijne przy jednoczesnym braku więzów przyjaźni rozwiniętych na poziomie pozostałych konserwatystów. Według Glocka i Starka ma to następujące wytłumaczenie: osobnicy tacy adaptują dominujący w grupie klimat religijny, przeżywając doświadczenia religijne, podobnie jak większość w liberalnej denominacji przystosowuje się do klimatu religijnego grupy nie przeżywając tychże.

Ukazanie, że występowanie bądź brak doświadczeń religijnych jest wyrazem podporządkowania się normom jest, w połączeniu ze wspomnianą wcześniej próbą psychologicznego wyjaśnienia faktu przeżycia tego doświadczenia, zabiegiem interesującym. Rodzi się jednak pytanie? Dlaczego konserwatyści /lub podobni im/ posiadają pewne normy różne od tych, które obowiązują większość w łonie denominacji liberalnych?

Jest wiele sposobów podejścia do tej kwestii. Glock i Stark używają podejścia właściwego im w ukazywaniu zróżnicowań międzygrupowych. Zademonstrowali istnienie interesujących różnic dotyczących doświadczeń religijnych pomiędzy różnymi denominacjami oraz pomiędzy tymi jednostkami, których przyjaciele znajdują się wewnątrz denominacji, a tymi, którzy zawarli przyjaźnie poza denominacją. Ukazali także, iż różnice pomiędzy denominacjami można zredukować do różnic pomiędzy przyjaźnią-