S Górski Metodyka Resocjalizacji (28)

jenia dotyczyć musi zarówno przyczyn predyspozycyjnych. jak i motywacyjnych. Zagadnieniem eliminowania tych ostatnich zajmiemy się obecnie.

Niezadowolenie z własnej roli społecznej. Nie należy do rzadkości sytuacja, w której miody człowiek jest niezadowolony z własnej roli życiowej, jakq wyznacza mu społeczeństwo. Nie chce być synem swoich rodziców, ponieważ uważa, że go nie rozumiejq. Nie chce być uczniem, bo sqdzi, że szkoła ogranicza jego samodzielność, indywidualność i wtłacza go w ramy zuniformizo-wanych działań; nie chce być pracownikiem, bowiem przykro rozczarował się konfrontujqc wyniesionq ze szkoły naukę zawodu z pracq w zakładzie produkcyjnym itd. Nie pociqga go także żaden wzór sukcesu życiowego, który oferuje mu społeczeństwo. Negatywnie ocenia więc role pełnione przez siebie aktualnie, odnoszqc to również do przyszłości.

Jeżeli w tej sytuacji nie będzie interweniował rozsqdek jednostki, jej sumienie oraz poczucie lojalności wobec swej narodowej, czy tylko lokalnej społeczności, wówczas napięcie wynikajqce z niezaspokojenia potrzeb w toku legalnej działalności, wyładuje się w destruktywnym życiu wychowanka.

Dlaczego jednak, wielu młodych ludzi nie przeżywa zadowolenia z działania w legalnych rolach społecznych, a tak łatwo osiqga je w działalności destruktywnej?

Odpowiedź na to pytanie nie jest trudna. Tajemnica „skłaniania się ku złu" młodych osób tkwi w tym, że owo „zło” jest po prostu atrakcyjne. Oznacza to mianowicie, że środowiska destruktywne dysponuję znacznie większymi możliwościami i bogatszymi środkami do zaspokajania potrzeb, niżeli środowiska konstruktywne. Tak np. ciułanie pieniędzy na mieszkanie przez pół życia, dzięki legalnej, sumiennej pracy, w mniejszym stopniu satysfakcjonuje młodego człowieka, niż zdobycie ich od razu, poprzez kradzież; spędzanie wielu lat na nauce dla zdobycia wykształcenia i odpowiednio wysokiej pozycji społecznej jest mniej pociqgajqce, aniżeli szybkie wybicie się dzięki swej obrotności i przedsiębiorczości w „światku cinkciarskim"; ciqgłe liczenie się z każdym groszem jest na pewno mniej atrakcyjne, niż szastanie

nielegalnie zdobytymi pieniędzmi i tracenie ich podczas zabaw z dziewczynami w lokalach itd.

Ogólna prawidłowość skłaniania się ku przyjmowaniu wzorów osobowych jest następująca: atrakcyjność wzorów osobowych wpajanych młodzieży jest tym mniejsza, im mniej związane z nimi role społeczne służą zaspokajaniu jej potrzeb. Natomiost atrakcyjność wzorów osobowych lansowanych przez środowiska destruktywne jest tym większa, im łatwiej jednostka może dzięki nim zaspokajać swoje potrzeby.

Wynika stąd woźna dyrektywa wychowawcza. Mianowicie. młodzież tym chętniej będzie przyjmować role społeczne, im bardziej będą one służyły zaspokajaniu jej potrzeb. Zatem eliminowanie takiego czynnika motywacyjnego, jak omawiane tu niezadowolenie z pełnionej roli (ról) społecznej polega na/zatroszczeniu się (nie tylko rodziców i wychowawców) o właściwe warunki zaspokajania potrzeb młodzieży. Często bowiem nawet dobrzy rodzice nie dostrzegają lub nie okazują zrozumienia dla różnych potrzeb swych dzieci. Podobnie szkoły nie zapewniają warunków dla zaspokojenia ważnych potrzeb uczniów. Krytykowany jest z tego powodu tradycyjny system klasowo-lekcyjny oraz atmosfera szkolnej dyscypliny, blokującej naturalne dążenia młodzieży do samodzielnej aktywności ⁵⁰.

Poczucie nudy. Nuda stanowi źródło różnych zachowań destruktywnych, których jedyną właściwie funkcją jest rozładowanie napięcia, a nie zaspokojenie potrzeb. Stan ten powstaje wówczas, gdy człowiek odczuwa różne potrzeby, nie wie jednak jak je zaspokoić.

Im więc częściej jednostka przeżywa stan nudy, tym większe jest prawdopodobieństwo jej destruktywnych zachowań.

Nuda powstaje w wyniku wytworzenia się wewnętrznej pustki w człowieku, braku głębszych zainteresowań I ideałów, ograniczania się do postaw konsumpcyjnych. Przebywając te stany człowiek za wszelką cenę poszukuje różnych sposobów ucieczki przed nudą. A może ją sku-Ircznie usunąć jedynie poprzez twórczy stosunek do

*• I Tomojzewiki „Kwartalnik Pedagogiczny'* nr 1, 1958, s. 67.