S Górski Metodyka Resocjalizacji (45)

on posiąść wewnętrzny mechanizm autokarania, który posiadają prawie wszyscy ludzie. Jest to jeden z ważniejszych wewnętrznych mechanizmów regulacji zachowania się człowieka.

Mechanizm autokarania polega na tym, że wszelkie zachowania negatywne, niezgodne z systemem wartości człowieka budzq w nim niezadowolenie, wyrzuty sumienia, lęk, uczucie przykrości. Wszystkie te odczucia sq to bardzo nieprzyjemne dla człowieka kary wewnętrzne (w odróżnieniu od zewnętrznych, stosowanych np. przez wychowawcę).

Wytworzenie się takiego mechanizmu u podopiecznego stanie się możliwe dopiero wtedy, gdy pojawią się u niego takie dążenia życiowe, które wymagają rezygnacji z destruktywnych wartości i sposobów ich osiągania na korzyść wartości' i sposobów konstruktywnych.

MECHANIZMY RESOCJALIZACJI

Poznaliśmy istotę i zadania resocjalizacji. Wiemy, że resocjalizacja jest pewną szczególną odmianą wychowania. a czynnikiem wyodrębniającym ją spośród in-inych dziedzin działalności wychowawczej jest jej przedmiot: dzieci i młodzież wykolejona społeczni*. Wiemy także na czym wykolejenie to polega.

Obecnie rozważymy sprawę skuteczności resocjalizacji. a więc zajmiemy się zagadnieniem ogólnych praw kształtowania i zmiany osobowości człowieka. Każde wychowanie bowiem polega właśnie na tworzeniu i modyfikowaniu osobowości wychowanka zgodnie z naczelnymi celami wychowania. Jest ono tym bardziej skuteczne, im bardziej kształtuje lub zmienia osobowość jednostki według postulowanego modelu.

Jeśli resocjalizacja oznacza dokonywanie zamierzonych zmian w osobowości podopiecznego, to efektywność tego postępowania musi zależeć od wiedzy wychowawcy o prawach rządzących tym procesem. Zrozumiałe jest bowiem, że skuteczne mogą być tylko te oddziaływania resocjalizacyjne, które przebiegają zgodnie z owymi prawami. Zatem główną podstawę tworzenia skutecznych metod resocjalizacji stanowiq prawa i mechanizmy rozwoju osobowości człowieka.

Prawom tym i mechanizmom poświęcimy niniejsze uwagi.

Rola potrzeb, uczenia się i postaw

Punktem wyjścia naszych rozważań uczynimy spostrzeżenie, że osobowość kształtuje się wyłqcznie poprzez utrwalanie określonych form aktywności człowieka. Rozwój jednostki polega bowiem na pojawianiu się i utrwalaniu ęoraz to nowych dyspozycji osobowościowych. Zatem bierność, brak jakichkolwiek zmian, jest zaprzeczeniem rozwoju.jJeśli więc aktywność (zachowanie się) człowieka stanowi podłoże osobowości, to niezbędne jest poznanie praw rzqdzqcych tym zachowaniem.

Chodzi tu zwłaszcza o odpowiedzi na trzy podstawowe pytania: Dlaczego człowiek podejmuje jakqkolwiek aktywność? W jaki sposób nabywa nowe zachowania? Jak to się dzieje, że pewne zachowania kontynuuje, a innych nie? ⁸⁰

Odpowiadajqc na te pytania musimy odwołać się do trzech głównych mechanizmów zachowania się ludzi: funkcjonowania potrzeb, dyspozycji do ucienia się oraz oddziaływania postaw.

Upraszczajqc nieco sprawę, można powiedzieć, że dlatego podejmujemy jakqkołwiek działalność, aby zaspokajać różnorakie swoje potrzeby. Człowiek bowiem uaktywnia się tylko wtedy, gdy odczuwa stan niezaspo-kojcnia. Z chwilę, kiedy potrzeba zostonie zaspokojona, dane zachowanie ustaje, np. je się odczuwajqc głód. zaś po jego nasyceniu przestaje się jeść ⁸¹.

Tak więc, stan niezaspokojenia potrzeb wyzwala aktywność jednostki. Jednakże dopiero po uświadomieniu sobie danej potrzeby, aktywność ta zostaje ukierunkowana na określony cel, którym Jest zaspokojenie tej potrzeby. Mówimy wówczas o motywie działania. O ile więc potrzeby wzbudzajq aktywność człowieka, a więc stanowię jak gdyby motor

“ H Muszyński Zarys teorii wychowania. Warszawa 1976, s. 10&-150.

* T. Tomaszewski Psychologio. Warszawa 1975, s. 493.

I M*i.*d*4o (••ocfaUiocJI