skanowanie0036 4

378 Rozdział8. Problemy, antynomie, dylematy i kontrowersje związane z wytwarzaniem wiedzy o edukacji w ramach filozofii

naturę człowieka i prawa jego naturalnego rozwoju. Najpełniejszy wyraz naturami stycznego myślenia o procesach edukacyjnych znajdujemy w ideologii pajdocen-tryzmu.

Naturalizm w myśleniu o edukacji na przełomie XIX i XX .wieku oraz w wieku XX czerpał swoje inspiracje teoretyczne z odkryć w naukach biologicznych oraz badań psychologicznych, szczególnie tych, które zostały usytuowane w psychologii behawioralnej. Najpełniejsze odzwierciedlenie znalazł w ruchu nowego wychowania oraz współczesnych pedagogiach wpisujących się w edukacyjną ideologię liberalną, która zostanie przedstawiona w następnym rozdziale.

Z uwagi na to, że naturalizm nie wypracował uniwersalnego i spójnego systemu pojęć oraz koncepcji filozoficznej charakteryzującej się tymi cechami, współcześnie mamy do czynienia z wieloma odmianami naturalizmu w filozoficznym myśleniu o człowieku i świecie. W niniejszym podręczniku przedstawię poglądy trzech filozofów wpisujących się w orientację naturalistyczną, których twierdzenia o człowieku i świecie wywarły znaczący wpływ na myślenie o edukacji.

Najbardziej charakterystyczną cechą ich koncepcji edukacyjnych jest odwoływanie się do wiedzy psychologicznej. Edukacja powinna być dostosowana do, potrzeb i indywidualnych możliwości rozwojowych, które charakteryzują aktualną fazę rozwojową człowieka. Zwolenników naturalizmu łączy też sprzeciw wobec wszelkich form przymusu edukacyjnego, narzucania czegokolwiek, wprowadzania uczniów w jakiekolwiek systemy wiedzy, niechęć do nauki jako wzoru wytwarzania wiedzy i korzystania z wiedzy. Niektórzy przedstawiciele naturalizmu, np. Jan Jakub Rousseau, w dorobku cywilizacyjnym widzieli źródło pokus, zepsucia obyczajów i utraty cnót zakodowanych w naturze człowieka.

Formułowana przez naturalistów wizja „dobrego nauczyciela” („sylwetka zawodowa”, „profil zawodowy”, model (?) - mówiąc językiem współczesnej praktyki związanej z konstruowaniem roli zawodowej) akcentowała to, że powinny go wiązać z uczniem relacje nieformalne i swobodne, a więc inne, niż formułowali herbartyści jako twórcy szkoły tradycyjnej. Postulowali oni ograniczenie celowościowych procesów edukacyjnych (wychowywania i kształcenia) na rzecz tworzenia korzystnych warunków dla podejmowania przez dzieci i młodzież różnych form aktywności. Szczególnie cenione przez zwolenników naturalizmu jest bezpośrednie doświadczenie życiowe, w tym także samodzielne dochodzenie ucznia do wiedzy zwane „odkrywaniem”¹⁷.

Ujęcie kategorii pojęciowej „odkrywanie" w cucfzys/owie ma zwrócić uwagę czytelników na inny sens tego pojęcia jako opisującego proces poznania naukowego, różny od posługiwania się tą kategorią pojęciową w opisywaniu procesu kształcenia przez dydaktyków.