skanowanie0040 2

140

1) rodzaj produktów i/lub usług w dłuższym czasie nie ulega zmianie;

2) w stosowanej w danej dziedzinie technice i technologii nie występują istotne zmiany czy innowacje;

3) krąg dostawców i odbiorców jest stabilny, nie pojawiają się nowi konkurenci;

4) panujący ład społeczny i polityczny oraz system ekonomiczny mają charakter utrwalony .i nie podlegają zakłóceniom, a tym bardziej wstrząsom;

5) polityka gospodarcza i fiskalna państwa jest spójna i ustabilizowana.

Wielu specjalistów w zakresie zarządzania, w tym tak wybitni jak Peter Drucker, jest zdania, że coraz mniej organizacji ma do czynienia z otoczeniem o takich cechach, a coraz więcej musi działać <gTotoczeniu zmiennym i do tego złożonym¹.

Zmienne otoczenie organizacji gospodarczej charakteryzują następujące cechy:

1) rodzaj produktów i/lub usług podlega częstym lub permanentnym zmianom; , •

2) powstają innowacje techniczne i technologiczne powodujące, że dotychczas wykorzystywane urządzenia techniczne i stosowana technologia szybko się starzeją;

3) występują częste zmiany upodobań i zachowań klientów (odbiorców) oraz zaohowań konkurentów;

4) występują częste i nieprzewidywalne zmiany w polityce państwa wobec organizacji gospodarczych;

5) następują szybkie zmiany w postawach i systemach wartości ludzi.

Nie wszystkie te cechy muszą występować jednocześnie, aby otoczenie

uznać za niestabilne. Często wystarczy do tego jeden z czynników. Na przykład polskie organizacje gospodarcze w latach osiemdziesiątych napotykały znaczną niepewność wynikającą z niestabilnej polityki gospodarczej państwa, zaskakującej wieloma nieoczekiwanymi zmianami. Już ten jeden czynnik wystarczy, aby uznać, że organizacje te działają w otoczeniu zmiennym. ... a...

Jeśli na ten dychotomiczny podział typów otoczenia nałoży się drugą z wymienionych dychotomii, to pomiędzy skrajnościami: otoczenie stałe i proste oraz otoczenie zmienne i złożone znajdą się dwa stany pośrednie: otoczenie stałe i złożone oraz otoczenie zmienne i proste. Liczba rzeczywistych wariantów cech otoczenia pod względem jego zmienności i złożoności jest oczywiście nieograniczona, a wyróżnione cztery stany mają charakter modelowy.

Jak wspomniałem, (zmienność i złożoność ma zasadniczy wpływ na wszystkie podsystemy organizacji, a w szczególności na model zarządzania organizacją (mechanistyczny lub organiczny), kształt i cechy jej struktury oraz dobór ludzi. Jeśli sposób zarządzania, struktura i dobór ludzi nie będą odpowiadać otoczeniu, to organizacja będzie nieefektywna. Im bardziej złożone i zmienne jest otoczenie, tym więcej niesie ono niepewności, którą organizacja musi pokonywać. Struktura musi być zatem elastyczna i mało sformalizowana, system zarządzania powinien -mieć rozbudowany poziom instytucjonalny (którego zadaniem jest właśnie pokonywanie niepewności), a ludzie muszą być wysoko kwalifikowani, samodzielni i aktywni. Będę do tych zależności wracać w rozdz. 4 i 5.

Choć przytoczony wyżej pogląd wielu specjalistów o nieuchronności trendu ku coraz bardziej złożonemu i zmiennemu otoczeniu wydaje się w zasadzie słuszny, nie należy go zbytnio generalizować. Są i zawsze będą organizacje działające w relatywnie prostym i stabilnym otoczeniu, pozwalającym na rutynizację i standaryzację czynności, centralizację zarządzania, formalizację struktur itd. Można zaliczyć do nich np. przemysł mleczarski czy piekarniczy, pocztę. Systemy zarządzania tymi organizacjami i ich struktury mogą być zhierarchizowane i sformalizowane.

Była już mowa o tym, że stopień niepewności jaki niosą poszczególne elementy otoczenia zadaniowego może być bardzo różny. Powoduje to zróżnicowanie cech struktury i procesów podejmowania decyzji w różnych podsystemach organizacji, w zależności od tego z jakim segmentem otoczenia mają do czynienia. Na przykład gdy źródłem niepewności są klienci, maksymalnie elastyczny musi być marketing i reklama, rozbudowane analizy rynku itd.; gdy źródłem niepewności są dostawcy, maksymalnie elastyczne muszą być komórki zaopatrzenia, magazyny itd. Zjawisko to zostało opisane i przeanalizowane pod nazwą dyferencjacji struktur w znanej pracy P. R. Lawrence’a i J. W. Lorscha Organization and Environment. Do problemu tego wrócę w rozdz. 4 omawiając szczegółowo cechy i odmiany struktur organizacyjnych.

* *

3.2.3. KULTURA A ORGANIZACJA

W antropologii społecznej i socjologii formułowanych jest wiele koncepcji kultury i wiele różnych jej definicji. Jedna z takich koncepcji, autorstwa B. Malinowskiego , wyprowadzająca pojęcie kultury z potrzeb ludzkich i traktująca ją jako wtórne środowisko człowieka została już przedstawiona przy okazji omawiania ogólnych modeli organizacji (2.1). W potocznym rozumieniu, kultura traktowana jest wąsko i obejmuje głównie twórczą ekspresję człowieka: sztukę, literaturę itp. Takie ujęcie jest mało przydatne do badań nad organizacjami.

Por.: P. Drucker, Managlng In Turbulent Times, Harper and Row, New York 1980.