skanuj0046 (Kopiowanie)

działanie farmakologiczne. Jednym z najpopularniejszych związków pobudzających aktywność enzymów metabolizujących jest fenobarbital. Podobne działanie mają inne pochodne kwasu barbiturowego. Związki te prawdopodobnie hamują rozpad białka enzymatycznego i pobudzają jego syntezę. Pobudzenie aktywności enzymów metabolizujących osłabia oczywiście działanie farmakologiczne substancji leczniczej, ponieważ przyspieszana zostaje w ten sposób jej biotransformacja. Pobudzanie aktywności enzymów może w przypadkach skrajnych nie tylko znacznie przyspieszyć eliminację substancji leczniczej z organizmu, ale także może prowadzić do wytworzenia dużej ilości polarnych metabolitów, które wiążąc się z makrocząsteczkami tkankowymi powodują obumieranie komórek.

Częstym zjawiskiem obserwowanym przy długotrwałym podawaniu leku jest autostymulacja jego metabolizmu. Długotrwała obecność substancji nieswoistej w organizmie powoduje uczynnienie enzymów katalizujących metabolizm tej substancji, co w konsekwencji prowadzi do przyspieszenia jej wydalania i wytworzenia się tolerancji na jej działanie farmakologiczne. Efekt autostymulacji obserwowano w przypadku procesów metabolicznych zachodzących w wątrobie, nerkach, płucach i mózgu.

Związki, które hamują aktywność enzymów metabolizujących hamują biotransformację substancji leczniczej, a więc wzmagają działanie lecznicze, zmieniając je niekiedy w działanie toksyczne.

6.5. Czynniki wpływające na metabolizm leków

Na przebieg procesów biotransformacji wpływa wiele czynników, jak wiek pacjenta, płeć, stan zdrowia, dieta itp. Płody i noworodki mają zmniejszoną zdolność metabolizowania substancji leczniczych, co jest wynikiem zmniejszonej aktywności enzymów w pierwszym okresie życia. Choroby, zwłaszcza schorzenia wątroby i nerek, w znacznym stopniu upośledzają procesy metaboliczne; przy uszkodzeniach wątroby może dojść nawet do całkowitego zahamowania biotransformacji. Rodzaj diety w istotny sposób wpływa na szybkość metabolizmu. Brak w pożywieniu białka, wapnia czy kwasu askor-bowego prowadzi do zahamowania biotransformacji. Hormony, zwłaszcza hormony steroidowe, mają duży wpływ na procesy metaboliczne. Progesteron i jego metabolit pregnandiol są inhibitorami glukuronylotransferazy, a więc hamują procesy glukuronizacji. Estradiol hamuje procesy hycłroksylacji, a kortyzon pobudza metabolizm barbituranów.

Wszystkie te czynniki należy brać pod uwagę przy podawaniu substancji leczniczych, zwłaszcza silnie działających. Nieznajomość procesów biotransformacji oraz czynników zaburzających ich rytm może doprowadzić do zatrucia, a nawet śmierci chorego.

90 Zarys biofarmacji

S0₂- N H-CO-N H - C<H,

SOj-NH-CO-NH₂

Ryc. 6.20. Schemat biotransformacji tolbutamidu

Pochodne kwasu acetylosalicylowego ulegają bezpośredniej reakcji sprzęgania z kwasem glukuronowym, ale możliwa jest także reakcja hydroksylacji pierścienia aromatycznego i wtórne sprzęganie wytworzonej pochodnej hydroksylowej z kwasem glukuronowym (ryc. 6.21).

Ryc. 6.21. Schemat biotransformacji kwasu acetylosalicylowego

Metabolizm leków 91