skanuj0098 (Kopiowanie)

wyrażono w procentach działania przeciwhistaminowego. Najlepsze dzi obserwowano w przypadku żelu z Veegum. Podłoże to ma pH ok. i, _ powoduje znacznie lepszą przenikliwość naskórka niż w środowisku kwaśnym Również współczynnik podziału O/W difenhydraminy zwiększa się w środo wisku zasadowym (z 1,0 w pH 4 do 9,3 w pH 7,4). Maść na bezwodnej lano linie lub wazelinie praktycznie nie wykazuje żadnego działania przeciw histaminowego. Henschel i Jaminet badali wchłanianie estrów kwasu nikotynowego z różnych podłoży maściowych. Jako kryterium oceny przyjęli oni czas wystąpienia zaczerwienienia skóry w wyniku rozszerzania naczyń krwionośnych. Najszybszy wynik uzyskali stosując podłoże Beelera (emulsja O/W o składzie: 15% alkoholu cetylowego, 2% laurylosiarczanu sodu, l°/< wosku, 10% glikolu propylenowego, 72% wody). Najpóźniej działanie wystąpiło po zastosowaniu jako podłoża wazeliny lub glikoli polioksyetylaffl wych (ryc. 9.44).

Transport substancji leczniczej z preparatu dermatologicznego w głąb skóry odbywa się kilkoma etapami, na które składają się dyfuzja z podłoża, przenikanie przez powierzchnię skóry, przenikanie do warstw naskórka i dyfuzja przez skórę właściwą.

Dyfuzja substancji leczniczych z różnych podłoży może być rozważana zależnie od tego, czy substancja lecznicza znajduje się w podłożu w postaci zawieszonej, czy rozpuszczonej.

Ryc. 9.45. Etapy uwalniania i wchłaniania substancji leczniczej rozproszonej w podłożu mi' ‘ wym

Maść zawiesina zawiera nierozpuszczone cząstki substancji leczniczej, najczęściej w postaci krystalicznej. Cząstki te w pewnym stopniu rozpuszczają się w podłożu, co powoduje powstanie wokół nierozpuszczonych kryształów warstwy o stężeniu równym nasyceniu. Po podaniu maści na skórę cząstki rozpuszczone rozpoczynają migrację w kierunku powierzchni^; granicznej, a następnie wnikają w głąb skóry. Proces ten przedstawiono na ryc. 9.45.

Na etapie A rozpuszczają się cząstki ciała stałego zawieszonego w cienkiej Warstewce podłoża, otaczającej substancję leczniczą.Tm mniejsze są wymiary cząstek, tym łatwiej zachodzi rozpuszczanie.

Na etapie B rozpuszczona substancja lecznicza migruje na powierzchnię skóry na zasadzie dyfuzji z podłoża.

Na etapie C substancja lecznicza wnika przez powierzchnię skóry do zewnętrznych partii warstwy rogowej naskórka.

Na etapie D zachodzi dyfuzja substancji leczniczej do głębszych warstw naskórka i skóry właściwej.

W przypadku maści roztworów (tj., gdy substancja lecznicza jest całkowicie rozpuszczona w podłożu) ilość uwolnionej substancji na granicy zetknięcia się maśd z powierzchnią skóry jest wprost proporcjonalna do początkowego stężenia substancji leczniczej w maści.

Zwykle dobra rozpuszczalność w podłożu łączy się z małym współczynnikiem podziału bariera/maść i wiąże się niekiedy z równocześnie występującą interakcją substancji leczniczej z podłożem (np. fenol i glikole polioksyety-lenowe). Substancje lecznicze rozpuszczone w podłożu są na ogół w mniejszym stopniu wchłaniane niż substancja zawieszona.

Maść emulsja składa się z 2 nie mieszczących się ze sobą faz, z których na ogół zawsze tylko jedna zawiera rozpuszczoną substancję leczniczą.

W przypadku układu heterogennego, jakim jest maść emulsja, uwalnianie substancji leczniczej jest bardziej skomplikowane, ponieważ fazy wewnętrzna i zewnętrzna wykazują różną przepuszczalność i dyfuzja cząsteczek substancji leczniczej przebiega w obrębie tych faz z różną szybkością.

9.6. Podskórne i domięśniowe podawanie leków

9.6,1. Anatomia, fizjologia i elementy patofizjologii tkanki mięśniowej

Tkanką najobficiej występującą w organizmie są mięśnie, z których mięśnie szkieletowe, czyli poprzecznie prążkowane, stanowią 45% masy ciała. Na podstawie różnic strukturalnych i właściwości kurczenia się rozróżnia się mięśnie gładkie, poprzecznie prążkowane i mięsień sercowy.

Mięsień poprzecznie prążkowany (szkieletowy) jest zbudowany z wielu pęczków mięśniowych, z których każdy jest utworzony z różnej liczby włókien mięśniowych. Włókno mięśniowe stanowi pojedynczą jednostkę histologiczną, a mianowicie wielojądrzastą komórkę cylindryczną o średnicy 10-100 i-im i długości od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Poszczególne włókna otoczone są cienką błonką okołomięśniową łącznotkankową, tzw. śródmięsną (endomysium). Jeden lub kilka pęczków mięśniowych otacza grubsza warstwa tkanki łącznej okołomięśniowej (perimysium), ponadto tkanka łączna włóknista tzw. namięsna (epimysium) otacza cały mięsień. Wraz z tkanką łączną do włókien i pęczków mięśniowych przenikają naczynia krwionośne i chłonne oraz włókna nerwowe.

Komórka mięśnia poprzecznie prążkowanego (szkieletowego) i serco-

194 Zarys biofarmacji

Pozanaczyniowe podawanie leków 195