skanuj0121 (Kopiowanie)

Porównanie ilości substancji leczniczej, jaka dostaje się do krążenia ogólnego po podaniu dożylnym i doustnym, pozwala ponadto na określ*, nie, czy i ewentualnie, w jakim stopniu zachodzi zjawisko określane jako „efekt pierwszego przejścia” (str. 249).

Przyczyny, dla których dostępność biologiczna substancji leczni' z różnych postaci leku jest różna, można podzielić na fizjologiczne i techn* logiczne (tab. 10.1). Wpływ każdego z tych czynników na dostępność biologiczną zgodnie z definicją biofarmacji został omówiony w poprzednich rozdziałach tej książki. Tematem tego rozdziału jest oznaczanie dostępności biologicznej.

Tabela 10.1

Czynniki wpływające na dostępność biologiczną leku

Fizjologiczne

Pleć, wiek, rasa, szybkość opróżniania żołądka, stan logiczny chorego, równocz podawanie innych leków i pokarmu

Technologiczne

Postać leku, charakter substancji leczniczej (kwas, sól, zasada, ester), wielkość cząsteczek substancji leczniczej, postać krystalograficzna, rodzaj i ilość substancji pomocniczych, sol-

Ocena tego parametru jest oprócz klinicznej oceny leku problemem szczególnie ważnym wówczas, gdy chodzi o substancje trudno rozpuszczalne w sokach trawiennych i płynach ustrojowych lub, gdy podana postać leku ma zagwarantować utrzymanie pewnego minimalnego stężenia terapeutycznego we krwi. Potencjalnymi kandydatami do badania dostępności biologicznej są zatem wszystkie te substancje, których rozpuszczalność jest mniejsza niź3T,3g4. a następnie te, których szybkość uwalniania jest zmniejszona skutkiem zmienionej technologii otrzymywania, a ponadto antybiotyki, sulfonamidy, chemioterapeutyki, cytostatyki, hormony, leki przeciwzapalne i przeciwbólowe.

10.1. Metody oznaczania dostępności biologicznej

Dostępność biologiczną można oznaczyć opierając się na pomiarach stężenia nie zmienionej substancji leczniczej w osoczu lub jej ilości wydalonej z moczem. W obu przypadkach oznaczenia te można wykonywać albo po jednorazowym podaniu określonej dawki leku, albo po jej wielokrotnym podaniu. Każda z tych metod ma swoje wady i zalety i trudno powiedzieć, która z nich jest lepsza. Wybór jednej z nich zależy od zachowania się leku w organizmie, tzn. od jego dystrybucji, metabolizmu i wydalania, od toksyczności warunkującej wielkość podawanej dawki oraz od tego, czy badania prowadzi się na grupie zdrowych ochotników, czy na grupie chorych.

240 Zarys biofarmacji

Najczęściej stosowaną metodą oceny dostępności biologicznej jest pierwsza z .wymienionych metod, tj. oznaczanie stężenia substancji leczniczej w osoczu po jej jednorazowym podaniu osobom badanym. W tego rodzaju badaniach miarą ilości leku, jaka dostaje się do krążenia, jest pole pod krzywą stężenie—czas (AUC), natomiast do określenia, czy porównania szybkości z jaką substancja lecznicza dostaje się do krążenia, można wykorzystać jej maksymalne stężenie w osoczu C„.v. oraz czas, po którym to stężenie zostaje osiągnięte (r_m«k«., ryc. 10.2).

Dla uzyskania poprawnych wyników przy ocenie dostępności biologicznej jakiegoś leku z jego postaci należy wyznaczyć wszystkie 3 wymie-

Ryc. 10.3. Dostępność biologiczna: krzywe /, 2 i 3 zamykają takie samo pole, ale MEC przekraczają tylko krzywe 1 i 2

Ryc. 10.5. Dostępność biologiczna: wszystkie 3 krzywe zamykają taką samą powierzchnię i przekraczają MEC, ale czas wystąpienia działania jest na każdej krzywej inny

Dostfpnoić biologiczna 241.

biofarmacji