Skan3

Efekty na poziomie komórkowym

Odpowiedź komórek na promieniowanie jonizujące zależy od wielu czynników (o których była mowa wcześniej), w tym od cyklu komórkowego; największa pro-mienioczułość występuje podczas etapów S i mitozy. Znana jest w radiobiologii zależność (prawo Bergonie-Tribondeau), według której wrażliwość komórek na promieniowanie jest proporcjonalna do ich aktywności proliferacyjnej.

Miarą wrażliwości populacji komórek (i organizmów) na promieniowanie jest odwrotność dawki D₃₇, to jest dawki, która zmniejsza liczebność populacji do 0,37 wartości początkowej. Wyznacza się ją doświadczalnie z zależności efekt (przeży-walność) - dawka pochłonięta, po określonym czasie po napromieniowaniu (na przykład 30 dni). Tego rodzaju zależność jest pokazana jakościowo na rycinie 22.16; krzywa 1 odpowiada napromieniowaniu promieniowaniem o dużej gęstości jonizacji (promieniowanie protonowe, promieniowanie alfa), krzywa 2 - promieniowaniu o małej gęstości jonizacji (promieniowanie rentgenowskie, promieniowanie gamma).

i

Ryc. 22.16. Krzywa efekt-dawka dla populacji biologicznej. N/N₀ - stosunek liczby członków N populacji zachowujących aktywność biologiczną do liczby N₀ napromieniowanych członków populacji.

Wyjaśnienie przebiegu tych krzywych daje teoria tarczy (trafień). Przyjmuje się mianowicie, że w żywym układzie (komórce)* znajduje się jedna lub kilka wrażliwych przestrzeni - „tarcz”, których trafienie wywołuje efekt popromienny; liczba n wyznaczona przez ekstrapolację krzywej 2 może wyrażać liczbę tarcz. Mimo nagromadzenia znacznego materiału doświadczalnego natura tych tarcz nie została rozstrzygnięta.