SKMBT500712270947030

SKMBT500712270947030



p

CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE

watnej własności i prowadzenia działalności gospodarczej). W społeczeństwach zachodnich istnieje zasadniczo powszechna zgoda co do poszanowania tych wolności i praw. Spór dotyczy tylko ich granic. Czy są wartości, które mogą przewyższyć lub ograniczyć wartość wolności? Ideologie konserwatywne twierdzą, że w szeroko rozumianej sferze kultury tą wartością jest coś, co nazwaliśmy tu tradycją - moralną, narodową czy religijną1. Ideologie nawiązujące do socjalizmu uważają, że w sferze ekonomii tą wartością jest społeczna sprawiedliwość.

W ten sposób możemy utworzyć następujący „kwadrat ideologiczny”:

Sfera

Wartość wolności

Wartość alternatywna

Polityczno-kulturowa

Liberalizm kulturowy

Konserwatyzm

(wolność

społeczno-obyczajowa)

(tradycja)

Ekonomiczna

Liberalizm ekonomiczny

Socjalizm

(wolność gospodarcza)

(sprawiedliwość społeczna)

Powyższy schemat stanowi pewne uproszczenie. Korzystając z niego, należy pamiętać, że przedstawia on tylko pewne idealne typy ideologii, które miały i mają swe różne (mniej lub bardziej „czyste”) historyczne odmiany. Co więcej, wśród tych odmian były przypadła skrajne (a nawet patologiczne)2, jak nacjonalizm i faszyzm — w odniesieniu do konserwatyzmu, syndykalizm i socjalizm marksistowsko-leninowski (komunizm) — w odniesieniu do socjalizmu (szerzej: kolektywizmu), „drapieżny kapitalizm” — w odniesieniu do liberalizmu ekonomicznego, oraz anarchizm (w pewnych odmianach) — w odniesieniu do liberalizmu kulturowego. Współczesną skrajną odmianą obu postaci liberalizmu jest libertarianizm (propagowany przez wybitnego filozofa amerykańskiego Roberta Nozicka).

Dodać należy, że w praktyce politycznej różnice między ideologiami bywają płynne. Co więcej, na ich kształt wpływają nie tylko czynniki teoretycz-

ROZDZIAŁ 8 • SPOŁECZEŃSTWO

ne, lecz także bieżące, związane na przykład z dziejami i aktualną sytuacją danego kraju, strategią walki o władzę czy z rolą i upodobaniami wybitnych przywódców politycznych. W gruncie rzeczy terminy oznaczające ideologie są nieostre, względne i stopniowe. Liberałem lub konserwatystą można być mniej lub bardziej, i to w odniesieniu do określonych kwestii. Zresztą obserwujemy dziś w Europie zjawisko deideologizacji i pragmatyzacji życia publicznego: w kwestiach ogólnych różnice między programami partii politycznych zacierają się (sprowadzając się raczej do rozłożenia akcentów), a same partie identyfikują się z określonymi ideologiami bardziej dla podkreślenia historycznej ciągłości swego działania, niż ze względów merytorycznych. Mówi się, że na przykład socjalizm jest już tylko „znakiem towarowym” określonych formacji politycznych, które dość swobodnie i wybiórczo traktują jego pierwotne ideały.

W dziejach zachodniej demokracji pojawiały się różne „mieszaniu” i „sojusze” ideologiczne. Najbardziej typowe były jednak koneksje po przekątnych przedstawionego kwadratu. Konserwatyści wiązali się zwykle z ekonomicznymi liberałami, a nawet włączali do swego programu hasła klasycznego liberalizmu ekonomicznego (własność prywatna jako jeden z naturalnych filarów porządku społeczno-moralne-go); dziś nazywa się ich niekiedy konserwatywnymi liberałami. Z kolei demokratyczni socjaliści (socjaldemokraci) nierzadko szli w parze z liberałami kulturowymi; zresztą tale zwany nowoczesny liberalizm3 postuluje aktywność państwa w zapewnianiu realnych podstaw wolności jednostki, na przykład w postaci „wyrównywania szans” (także ekonomicznych) - w ten sposób nikną różnice między liberalizmem a demokratycznym socjalizmem (wolność bez odpowiednich warunków życia jest fikcją). Tandem konserwatywno-liberalny zwie się najczęściej prawicą, a socjalistyczno-liberalny - lewicą; sam liberalizm jest niejako pośrodku, mając bardziej prawicowe (konserwatywne) lub lewicowe (socjalistyczne) nachylenia4.

215

1

   Współczesną ideologią pokrewną konserwatyzmowi jest komunitarianizm (komunita-ryzm), który akcentuje związek jednostki ludzkiej ze wspólnotą kulturową.

2

   Do niektórych z nich powrócimy pod koniec rozdziału.

3

   Jego najgłośniejszym współczesnym teoretykiem jest John Rawls, autor książki Teoria sprawiedliiuości, przeł. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa: PWN, 1994.

4

   W przypadku naszego kraju sprawa jest bardziej skomplikowana. Programy polityczne budowane są bowiem nie tylko wokół określonych wartości społecznych, lecz także ze względu na stosunek do komunizmu oraz ze względu na sposób i kierunek zmiany ustroju. Wiąże się to z problemami, które nie mają swych precedensów w zachodniej demokracji. (Pomijam konflikty polityczne dotyczące spraw bieżących lub związane z osobowościami liderów życia publicznego).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SKMBT?500712270947030 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE watnej własności i prowadzenia działalności gospodarczej
SKMBT?500712270947034 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE darczych. Zresztą rezygnacja ze sprawiedliwości rozdziel
SKMBT?500712270947034 CZĘŚĆ II ■ DZIAŁANIE darczych. Zresztą rezygnacja ze sprawiedliwości rozdziel
SKMBT?500712270925004 CZEŚĆ II * DZIAŁANIE kultury i świadomości to złudzenie, albo człowiek w swej
SKMBT?500712270947021 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE wyraźna koncepcja szczęścia ostatecznego. Na nią jednak
SKMBT?500712270925002 CZĘSC II • DZIAŁANIE to wzdrygamy się, gdy patrząc na goryle, myślimy: „Jeste
SKMBT?500712270925003 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE piteków), lecz także inne gatunki człowieka (człowiek zr
SKMBT?500712270925003 CZĘSC II • DZIAŁANIE piteków), lecz taicie inne gatunki człowieka (człowiek z
SKMBT?500712270925004 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE kultury i świadomości to złudzenie, albo człowiek w swej
SKMBT?500712270925005 CZĘSC II • DZIAŁANIE Arystotelesa koncepcja duszy wiąże się z kontekstem kult
SKMBT?500712270925006 CZEŚĆ II • DZIAŁANIE musiał przyjąć, że istnieje jedyna doskonała substancja
SKMBT?500712270925006 CZĘŚĆ II ■ DZIAŁANIE musiał przyjąć, że istnieje jedyna doskonała substancja
SKMBT?500712270925007 n CZęŚĆ II • DZIAŁANIE ona na sporządzenie długiej listy, gdzie po lewej stro
SKMBT?500712270925007 CZĘSC II • DZIAŁANIE ona na sporządzenie długiej listy, gdzie po lewej stroni
SKMBT?500712270925008 CZĘŚĆ II • DZIAŁANIE Prawa psychofizyczne? Wydaje się, że jeśli nauka będzie
SKMBT?500712270925008 CZĘSC II • DZIAŁANIE Prawa psychofizyczne? Wydaje się, że jeśli nauka będzie
SKMBT?500712270925009 CZęŚĆ II DZIAŁANIE Dwie półkule - dwa paradygmaty Niektóre z eksperymentów
SKMBT?500712270925009 CZĘSC II • DZIAŁANIE Dwie półkule — dwa paradygmaty Niektóre z eksperymentów
SKMBT?500712270925010 CZĘSC II • DZIAŁANIE tożsamości. Jeśli jednak zastąpimy je pojęciem ciągłości

więcej podobnych podstron