str

52 Rnalzlil pierwszy. Wielokulturowo*;, globalizacja...

Wiedza (i w konsekwencji tożsamość), jaką zdobywa się w trakcie tego procesu, nie może być w żaden sposób „zrewidowana” (jest niejako „uświęcona”)⁷'’. Inn;} egzemplifikacją jest ideologia niektórych afroamerykańskich ruchów w Stanach Zjednoczonych. W walce z dominacji} kultury' białych podnoszą one to, co „czarne”, do rangi tego, co uniwersalne i co wyznacza jedyny akceptowany świat i jedyni} akceptowaną tożsamość. Esencjalizm w sterze tożsamości opiera się na zmitologizowanym poczuciu wyższości nad kultur;} białych.

Drugą reakcją na fragmentaryzację tożsamości jest ucieczka w ciało. Współcześnie rytm życia wielu ludzi wyznaczony jest przez rytm ich stosunków z własnym ciałem' . W sytuacji gdy człowiek nie jest w stanie panować nad swoim środowiskiem zewnętrznym, a w święcie panuje chaos znaczeń, „wy-cofanie się w ciało" stanowi jedną z możliwych racjonalnych odpowiedzi. Kontrolowanie własnego ciała (niekiedy co do każdej kalorii i każdego pociągnięcia szminką) daje poczucie kontroli nad życiem, jakkolwiek fikcyjna jest ta kontrola (w społeczeństwie konsumpcji mamy do czynienia - aby użyć sformułowania Z. Baumana z „ucieczką przed wieloznacznością”). Koreluje to zresztą ze zjawiskiem ciatocentryczności kultury współczesnej. Oto w przeszłości dominujący etos dążył często do „przezwyciężenia ciała" i podporządkowania go „wyższym celom duchowym" Współcześnie ludzie coraz częściej postrzegani są przez pryzmat swoich ciał. Jak zauważa S. Seidman,

ciało z.u /ęło wkraczać w przestrzeń społeczną w coraz bardziej widzialny i głośny sposób Wraz / (Hiwstaniein kultury hedonistycznej ciało zostało ponownie potwierdzone jako integralny aspekt jaźni .

I ak więc w kulturze współczesnej tożsamość jest stopniowo usuwana z tego, co tradycyjnie nazywano umysłem lub duszą („z wnętrza"), i przenoszona „na powierzchnię” zaczyna być odgrywana poprzez ciało. Niekiedy w procesach wizualizacji ciała tożsamość staje się ciałem. Tożsamość ciała staje się ciałem tożsamości. W konsekwencji kobiety i mężczyźni tworzą swoją tożsamość poprzez konstruowanie wizualnego image swojego ciała, wizualnych reprezentacji stanowiących ucieleśnienie obowiązujących w społeczeństwie norm wiedzy/wła-dzy w zakresie ciała.

* Por. B Tibi, Culture and Knouiledge: The Po/itics ofUłamization oj Knowledge m a Poit modern ProjectŻ The Fundamentalist C/aim to De-Westernization, „Ihcory, Culture and S<kicty" 1995, vol. 12. s. 11-13.

Na temat wzrastającej roli ciała w kulturze współczesnej por. tez Z Melosik, To.wa moic, ciało i władza, of>. cit., s. 61-71.

⁷¹ Podaję za: P. E. S. Freund, Bringing Soaety into Body. Undentanding Socia/ized I himan Naturę, „Theory and Society" 1988, no. 17, s. 840.

2. Globalna młodzież i styl życia

W społeczeństwie konsumpcji wytwarzane są nowe formy tożsamości. Jedną z nich jest tożsamość globalnej młodzieży czy globalnego nastolatka. Jest ona w znacznie mniejszym stopniu kształtowana przez wartość i narodowe i państwo we, w znacznie większym zaś - przez kulturę popularną oraz ideologię konsumpcji. Trywializując nieco, można stwierdzić, że „globalny nastolatek" uczęszcza do przyzwoitej szkoły średniej (szkoły nie lubi, lecz dba o to, „aby nic mieć klopo tów”). Ogląda MTV, słucha brytyjskiej bądź amerykańskiej muzyki, jeździ na rolkach, chodzi do McDonald’s, pije Coca-Colę. Pojęcie „globalny nastolatek" odpowiada wynikom badań, które dowodzą, że wielkomiejską miodzie/ klasy średniej cechują - niezależnie od kraju i kontynentu - podobna tożsamość i po dobny styl życia. Nastolatek z tej klasy żyjący w Paryżu, Warszawie czy nawet Pekinie jest bardziej podobny do rówieśnika z Sydney czy Limy z tej samej klasy niż do rówieśnika żyjącego w tym samym kraju, ale w rodzinie chłopskiej lub robotniczej. Mało tego, światowa kultura młodzieżowa sprawia, że nastolatki całego globu - włączając w to kraje Trzeciego Świata - są znacznie bardziej do siebie podobni niż do pokolenia swoich rodziców. Kultura popularna (i to zapewne w wersji przesyconej przez amerykański image) „działa" w poprzek granic i kontynentów i rozprasza różnice: narodowe, państwowe, etniczne i językowe. Warto w tym miejsce przytoczyć słowa B. Vautoura, który pisze:

Kategoria globalnej młodzieży jest ważna, ponieważ |H>zwala na analizę tej grupy poprzez odmienne niż dotychczas kategorie [...) Chociaż tradycyjne sjiosohy klasyti kowania młodzieży (takie jak klasa, rasa czy pleć) są nadal ważne, to jednak odmienne sposoby postrzegania pozwalają nam na badanie istniejących obecnie bądź wyłaniają cych się form kultury młodzieżowej w kontekście globalizacji, | tym bardziej /.. M | że praktyki podejmowane przez globalną młodzież stworzyły nowe kulturowe wy tworv i układy, które są historycznie bezpreiedensowr''

Pozwolę sobie na przykład z z życia osobistego. < Idy mój .......... siedem lat,

uczęszczał do szkoły amerykańskiej i nie miał tam żadnych problemów z ada

ptacją. Następnie w wieku czternastu lat uczęs/a zał tymczasowo do .......azjiiin

w niemieckim mieście Kilonia. Ku mojemu zdziwieniu, mumio /< nie znal me mieckiego, zdobył - jak wynikało z moich bezpośrednich obserwacji i nawią zanych przez niego przyjaźni - przyzwoitą pozycję w klasie ./kolncj dni urn

jedynym obcokrajowcem). Nic czuł się wyalienowany, me ........i.d.. i...... >

- w sensie historycznym, politycznym i kulturowym być Polakiem w ./koli niemieckiej.

1$. Vautour, Global Youth (w:| Contemporary Youlh C.ullurt, op    ) '•