str

62 Ko/.ii/.ut pierwszy. Wielokulturowo*;, i;lob.ili/.ucja...

z wielu możliwych), lecz jako „oczywisty", stąd niemożliwy do zakwestionowania. W ten sposób dominujący dyskurs staje się źródłem „zdrowego rozsądku". Jednocześnie, uczenie się dominującego dyskursu jest równoznaczne ze zdobywaniem umiejętności koniecznych do działania społecznego'¹⁰. Każde pojmowanie rzeczywistości jest przesycone apriorycznymi kodami, które po przyswojeniu przez jednostkę, stają się „kultywowaną zdolnością", podlegającą nierównej dystrybucji w społeczeństwie'*¹. W koncepcji P. Bourdicu głównym „pasem transmisyjnym" dominujących wartości jest edukacja, „rolą instytucji edukacyjnych jest organizowanie »kultu kultury®, która - choć oferowana jest wszystkim - w rzeczywistości jest zarezerwowana dla członków klasy dominującej"⁹².

W społeczeństwach nowoczesnych „uniwersalizowana" kultura grupy dominującej określana była mianem „kultury wysokiej” lub „elitarnej", podczas gdy kulturę grup podporządkowanych określano mianem „niskiej", „masowej" lub „ludowej" (wszystkie te określenia miały charakter pejoratywny). Młodzi ludzie z rodzin robotniczych lub chłopskich nie posiadali kulturowych kompetencji, aby absorbować wartości i klimat życia związane z kulturą wysoką, co było jednym ze źródeł ich marginalizacji (traktowani byli jako „nieucywilizowani”).

Koncepcję Bourdicu można wykorzystać do analizy kultury współczesnej, chociaż logika rozumowania będzie nieco inna. Głównym komponentem posiadanego przez nastolatka kapitału kulturowego nic jest dostęp do kultury wysokiej, lecz do kultury popularnej, która również zastępuje szkolę w jej roli głównego „pasa transmisyjnego" wartości. To właśnie kultura popularna tworzy „naturalny”, „zdroworozsądkowy” świat młodzieży. Nie zmienia to jednak w żaden istotny sposób sytuacji młodzieży z grup robotniczych czy chłopskich. Nie ulega bowiem wątpliwości, że kultura popularna odwołuje się głównie do tożsamości wielkomiejskiej młodzieży z klasy średniej. Arbitralności kulturowe istnieją nadal, choć są bardziej „rozproszone” i „płynne"; trudniejsze do uchwycenia i sklasyfikowania. Tak czy inaczej na przykład wśród młodych ludzi z grup uicuprzywilejowanych znajomość języka angielskiego jest znacznie mniejsza niż u młodzieży z. klasy średniej, pozbawieni są oni też w pewnej mierze dostępu do komputerów i Internetu, rynku muzycznego i idoli (którzy pojawiają się jedynie w wielkich miastach), sklepów z modnymi ciuchami, hipermarketów i setek najnowszych „kulturowych gadżetów", a nawet McDonald’s czy multipleksów, takich jak Cincma City czy Multikino. Ich dostęp do kultury popularnej jest

“ N. Kairclough, Language and Power, London 1989, s. 91-92.

^łl J. Alcxandcr, Analytic Debata: UnJentanding the Re/atwe Autonomy of Cu/ture [w:| Cul-ture and Sonety. Contemporary Debata, red. J. Atexandcr, S. Scidimn, Cambridge 1990, s. 24.

¹¹ 1’. Kuiirdieu, Ihe Schoolot a Coniervative Forte: Scbo/attic and Cultura/ lnequalitiei [w:) Contemporary Raearch in tbe Souo/ogy of F.Jueatton, London 1974, s. 40.

fragmentaryczny, otrzymujmy) w wersji uproszczonej, arietę telewizyjnej, i symbolicznie w postaci puszki Coca-Coli, która dociera wszędzie. Maj;) niewielkie możliwości absorpcji kodów i symboli kulturowych, które s.( typowe dla współ czesnej kultury młodzieżowej. W konsekwencji nie są w stanic stać się > zęścią globalnej generacji (nieprzypadkowo na wsi polskiej ogromn i |xipularnoś> /.do była kultura disco polo, która może być potraktowana jako odpowiedz, na brak dostępu do globalnej kultury popularnej). Można wręcz mówii o podwójnej marginalizacji takiej młodzieży, ponieważ podobnie jak popr/edmr poko lenia - pozbawiona jest także możliwości uczestniczenia w kulturze wysokie) (która nadal jest „oficjalnym" społecznym układem odniesienia) Inak muzeów, galerii, sal koncertowych, filharmonii, teatrów, dobrze zaopatrzony, li biblioit 1 i księgarń.

Kolejny kontekst tożsamości globalnego nastolatka związany jest z upadkiem

-    w społeczeństwie konsumpcji - Wielkich Mct.marr.n p i tiiumleni eod/ieiuios. i Przez wieki sądzono, że celem życia jest „życie dla wielkiej idei" (odda. /y< i. dl i „wielkiej sprawy" - to właśnie zdawało się przeznaczeniem człowieka). Analiza „warunków kulturowych" końca XX wieku przekonuje, że czas Idei uun.|ł (nio/na tu jeszcze raz przywołać tezę o upadku Wielkich Metanarracji, które przez wieki dawały jasne i ostateczne odpowiedzi na wszystkie pytania). Idee miody, li ludzi < >d czasu do cząsu porywają, lecz wkrótce okazuje się, że są to tylko społecznie skon struowane ideologie; że są one ludziom narzucone jako „ich własne", po to tylko, aby myśleli i działali „w cudzym interesie" (kulturowym, politycznym lub ekonomicznym). Jednocześnie, współczesna oferta w zakresie „wielkich idei" (a raczej

-    idei, które aspirują do uzyskania tego statusu) jest tak wielka i są one tak pełne sprzeczności, że ludzie nie potrafią się w nich odnaleźć. Ponadto są wobec nich coraz bardziej sceptyczni: coraz trudniej jest przekonać ich, że „powinni dać się porwać", że powinni „poświęcić się”. Kolejne idee i ideologie upadają bardzo szybko; zdają się już tylko wyrazami obsesji żądnych władzy polityków i misjonarzy, którzy z uniwersyteckich katedr, sal sejmowych i kościelnych ambon skutecznie demaskują intencje swoich adwersarzy. W konsekwencji dawne mity str.n iły swój blaslc zna się już ich źródła, potrafi określić przyczyny ich atrakcyjności. Często wydają się groteskowe; uważa się też, że ich zwolennicy dali się „omamie"

Odwrotowi od wielkich idei towarzyszy powrót do życia codziennego Uytm życia większości młodych ludzi wyznaczony jest przez, drobne codzienne wy darzenia, momenty, czynności. To one pochłaniają większość ich psychic/.uej energii, stanowią cel naszych fascynacji i zabiegów. Młodzi ludzie potrafią dclck tować się drobiazgami (np. jeszcze nic tak dawno Pokemonami . zy kaliami te lefonicznytni, dziś - kolejnymi przebojami zapisanymi na mp 1) I woi/ą wI.isik mikroświaty, do których dorośli mają wstęp wzbroniony (kto/ / nas ma dostęp do zawartości twardego dysku w komputerze swojego dziecka?; a pizcc icż me /n.i|.|>