Untitled8

112 Rezultaty polityki neoliberalnej. ..

Tabela 9. Ceny konsumpcyjne 1970-88 (zmiany w %)

Rok	Australia	Austria	Kanada	Szwecja	Wielka Brytania	USA	Łącznic OECD
1970	3,9	4,4	3,4	7,0	6,4	5,8	5,8
1971	6,1	4,7	2,8	7,4	9,4	4,3	5,2
1972	5,8	6,3	4,8	6,0	7,1	3,3	4,7
1973	9,5	7,6	7,6	6,7	9,2	6,2	7,8
1974	15,1	9,5	10,9	9,9	16,0	11,1	13,4
1975	15,1	8,4	10,8	9,8	24,2	9,1	11,3
1976	13,5	7,3	7,5	10,3	16,5	5,7	8,7
1977	12,3	5,5	8,0	11,4	15,8	6,5	8,9
1978	7,9	3,6	8,9	10,0	8,3	7,6	7,8
1979	9,1	3,7	9,2	7,2	13,4	11,3	9,7
1980	10,2	6,4	10,2	13,7	18,0	13,5	13,0
1981	9,6	6,8	12,5	12,1	11,9	10,3	10,5
1982	11,1	5,4	10,8	8,6	8,6	6,1	7,7
1983	10,1	3,3	5,8	8,9	4,6	3,2	5,3
1984	3,9	5,6	4,3	8,0	5,0	4,3	5,2
1985	6,8	3,2	4,0 >	7,4	6,1	3,5	4,5
1986	9,1	1,7	4,2	4,3	3,4	1,9	2,6
1987	8,5	1,4	4,4	4,2	4,2	3,7	3,2
1988	7,2	2,0	4,0	5,8	4,9	4,1	3,8

Źródło: OECD (!988a:180); OECD (1989:182).

Przemysł brytyjski stał się znacznie mniej konkurencyjny, rekordowy był deficyt w bilansie handlowym, rosła też inflacja.

Wyniki badań przeprowadzonych przez J. Klicha w mikroskali są więc w dużym stopniu zbieżne z danymi OECD, porównującymi ze sobą procesy w poszczególnych krajach.

Podkreślając intensywność działań rządu brytyjskiego St. Surdykowska stwierdza, że „mimo to proces prywatyzacji nie postępował wystarczająco szybko”. Przyśpieszenia nic dało się osiągnąć mimo zabiegów zmierzających do „zainteresowania menedżerów i pracowników prywatyzowanych firm zakupem akcji oraz możliwością otrzymania akcji bezpłatnie”. Jednak i te działania „ukierunkowane na zainteresowanie pracowników i menedżerów oraz innych inwestorów udziałem w prywatyzacji przynosiły nadal efekty niższe od oczekiwanych”. W sumie „proces prywatyzacji sektora państwowego przebiegał wolno”²⁸.

„Zarówno w Trzecim Swiccie, jak i w krajach zachodnich prywatyzacja przyniosła rezultaty mniejsze od spodziewanych. Ekonomiczne efekty okazy- ^{1 2 3} wały się z reguły znacznie skromniejsze niż oczekiwano, na co zwracają uwagę m.in. Sur\’eys Europejskiej Komisji Gospodarczej w Genewie. Ogólny wniosek jest z reguły laki, iż w porównaniu z tym, co potencjalnie kryje doskonalenie mechanizmów konkurencji oraz poprawa zarządzania, korzyści z prywatyzacji są skromne”⁴. W końcu lat 80. zwolennicy thatchcryzmu „ponownie musieli toczyć walkę w sprawie idei politycznych i ekonomicznych, o których sądzili, że odniosły zwycięstwo przed 10 laty” .

Podobne opinie wyrażano także w 1995 r. Stwierdzano mianowicie, iż od 1981 r. do 1995 r. W. Brytania w rezultacie wzrostu zysków, wydajności i ceny akcji tych firm zarobiła na sprzedaży 48 dużych przedsiębiorstw 95 mld dolarów. Jednakże znaczna część sprywatyzowanych przedsiębiorstw uzyskała te wyniki nadużywając pozycji monopolistów, co w dużym stopniu dotyczy przedsiębiorstw komunalnych, jak wodociągi, sieć energetyczna. O nicpopulamości prywatyzacji w społeczeństwie brytyjskim świadczy też, że w 1989 r. przeciwko prywatyzacji wodociągów wypowiedziało się 83% badanych, a w 1990 r. przeciw denacjonalizacji sieci energetycznej 67%. W 1994 r. zaniechano prywatyzacji poczty wobec sprzeciwu 74% społeczeństwa.

Wskazując na doświadczenia płynące stąd dla krajów Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej D. Milbank stwierdza: „Prywatyzacja nie może być sztuką dla sztuki. W przeciwnym razie państwo naraża się na poważne trudności i może z czasem odkryć, że lepiej było dać państwowej firmie więcej swobody w ramach sektora publicznego niż się jej pozbywać”⁵.

3. SPOŁECZNE SKUTKI PRYWATYZACJI

Jak już zaznaczono, do podstawowych kierunków „rewolucji thatchcrow-skiej” należała polityka zmierzająca do osłabienia pozycji związków zawodowych, które w znacznym stopniu przyczyniły się do zwycięstwa „welfare State” po II wojnie światowej. Zasadnicza zmiana polityki rządowej w stosunku do związków zawodowych, zastępująca porozumienia z lat 1945-1979, zakładała cztery cele:

1.    osłabienie roli związków zawodowych w stosunkach między kierownictwem przedsiębiorstwa a pracownikami (przede wszystkim w układaniu wzajemnych stosunków na podstawie umów),

2.    wzmocnienie w stosunkach kierownictwa z załogą funkcji menedżerskich, rozszerzające jego uprawnienia z pominięciem związków zawodowych,

1

Por. SL Surdykowska, Prywatyzacja, Warszawa 1996, s. 53. Trzeba przy tym wziąć

2

pod uwagę, że wszystkie przedsiębiorstwa państwowe w Wielkiej Brytanii stanowiły 11 % ogółu

3

przedsiębiorstw, zatrudniały 8% ogółu pracowników, a ich majątek trwały wynosił 19%.

4

   T. Kowalik, „Prywatyzacja, partycypacja, leasing”, (w:) L. Gilcjko (red.), Prywatyzacja i akcjonariat pracowniczy w Polsce, Warszawa 1995.

5

   D. Milbank, „Brytyjczycy powątpiewają w korzyści płynące z prywatyzacji”, por. „The Wall Street Journal Europę” (dodatek do Gazety Wyborczej 1995 z 13 listopada).