Wstyd i przemo0140

278 Wstyd i przemoc

szego życia. Być może nie zrobiłem w tym zakresie wystarczająco dużo, a może po prostu — choćbym najusilniej się starał — dla Matthew było już za późno. Nigdy się tego nie dowiem. Ale cała ta tragedia umocniła mnie w przekonaniu, że tam, gdzie w grę wchodzi przemoc, na próby naprawienia szkód — czy to poprzez karę czy też przez psychoterapię — jest już trochę za późno, i to nie tylko dla ofiary, ale i dla sprawcy. Największy nacisk powinniśmy kłaść na zapobieganie, i dlatego właśnie nie ma nic ważniejszego w tej mierze od zdobycia wiedzy o tym, dlaczego ludzie uciekają się do przemocy wobec innych lub samych siebie, byśmy mogli w przyszłości zapobiegać takim niszczycielskim aktom skuteczniej, zanim ich sprawcy dojdą do punktu, skąd nie ma powrotu.

Tak jak Matthew był trudnym, stwarzającym problemy dzieckiem w rodzinie, tak też przemoc jest trudnym, stwarzającym problemy dzieckiem cywilizacji. Cywilizacja, jedno z największych błogosławieństw ludzkości będących ich dziełem, ma również tragiczną skazę — przemoc, którą pobudza. Albowiem cywilizacja przyniosła ze sobą największy wzrost rozmiarów i częstotliwości przemocy. Starałem się tu wykazać, że zwiększona skłonność do przemocy jest nierozerwalnie związana z pa-triarchalną strukturą społeczeństwa, w której kobietom i mężczyznom wyznacza się diametralnie różne role społeczne, regulowane przez kodeks honorowy, arbitralnie przypisujący każdej płci honor lub hańbę, w zależności od tego, czy stosują się do jego moralnych nakazów.

Uważam, że podstawowym wyzwaniem naszych czasów jest zerwanie związków między cywilizacją i patriarchatem, byśmy mogli korzystać z dobrodziejstw tej pierwszej bez ponoszenia kosztów tego drugiego. Jeśli ludzkość ma pozbyć się owej skłonności do przemocy, która zagraża obecnie samemu przetrwaniu naszego gatunku, to może to zrobić tylko wtedy, kiedy zrozumie, jak patriarchalny kodeks honoru i wstydu powoduje przemoc stosowaną przez mężczyzn i obliguje ich do niej. Jeśli chcemy zapanować nad przemocą, to musimy zacząć od zdefiniowania na nowo pojęć męskości i kobiecości.

Przypisy

¹    Boswell: „Uważam, że definicja człowieka, którą dał dr Franklin, jest dobra — zwierzę wytwarzające narzędzia". Johnson: „Ale wielu ludzi nigdy nic zrobiło żadnego narzędzia; a przypuśćmy, że człowiek, który nie ma rąk, nie mógłby zrobić narzędzia”. Za: James Boswell, Life of Samuel Johnson (1791: Chicago: Encyclopaedia Britannica, Inc., Great Books of the Western World, 1953), t. 44, s. 377.

²    Tabelaryczne zestawienie liczby osób obu płci, które zmarły śmiercią gwałtowną w Stanach Zjednoczonych w latach 1900 - 1984, zobacz: Paul C. Holinger, Violent Deaths in the United States: An Epidemiologie Study of Suicide, Homicide, and Acci-dents (New York: Guilford Press, 1987). Dane te aktualizuje się co roku i publikuje w kolejnych rocznikach Vital Statistics of the United States, wydawanych przez U.S. Department of Health and Humań Services (Public Health Service, National Center for Health Statistics), Hyatsville, MD. Porównywalne dane statystyczne z krajów całego świata podaje co roku Demographic Ycarbook, redagowany i wydawany przez Statistical Office, Department of International Economic and Social Affairs, United Nations, New York [Urząd Statystyczny Departamentu Międzynarodowych Spraw Ekonomicznych i Społecznych Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorkul. Dane zbiorcze o wykonanych w Stanach Zjednoczonych wyrokach śmierci aktualizuje się co roku i przedstawia w dwóch publikacjach Biura Statystyki Sądowej Departamentu Sprawiedliwości [Bureau of Justice Statistics of the U.S. Department of Justi-cel (Washington, D.C.: U.S. Govt. Printing Office), Sourcebook of Criminal Justice Statistics i w biuletynie B.J.S. pod tytułem Capital Punishmcnt (wydawanych corocznie od 1973 roku).

Lewis F. Richardson, Statistics of Deadly Quarrels (red. Quincy Wright i C.C. L-ienau, London, 1960), jest kompendium danych statystycznych dotyczących wojen i spowodowanych działaniami wojennymi zgonów w latach 1820- 1949. Zob. też The Twcntieth Century Book of the Dcad, autorstwa Gila Elliota (New York: C. Scribner, 1972) i David Singer, Mclvin Smali, The Wages of War, 1816-1965: A Statistical Handbook (New York: Wiley, 1972) w sprawie związanych z działaniami wojennymi ofiar śmiertelnych wśród osób obu płci. Wszystkie te źródła dokumentują