Zdjęcie371

zmu. Najbardziej w epoce cenionym przykładem takiej poezji myśli była dojrzała twórca* Asnyka, w tym zwłaszcza cykl 30 sonetów Nad głębiami (1883—1894). Refleksja nad przemijaj i śmiercią jako nieuchronnymi zjawiskami wszelkiego istnienia została tu powiązana z filozof, postępu ewolucyjnego, dokonującego się poprzez „poświęceń nieustanną pracę i serc szlachetni dobroć promienistą”. Człowiek wnoszący do pochodu pokoleń swój udział wartości konstruhp,. nych współtworzy i własną nieśmiertelność. Realizuje zarazem prawo tajemniczego „D^ Świata”, który wiedzie ludzkość ku ideałom dobra i harmonii. Ta wizja kierunku rozwojowej świata stanowi w cyklu Nad głębiami podstawę wiary poety w sens polskich wysiłków niepodle. głościo wych, muszą one jednak przyszłej Polsce dać nową postać („Taką jak byłaś - nie wstaniesz z mogiły!” — sonet XXX). Splatają się więc w cyklu Asnyka motywy romantycznej nadziei patriotycznej z racjonalistycznym idealizmem pozytywistycznym. Mniej od liryki filozoficznej Asnyka udatnym, choć przez współczesnych witanym entuzjastycznie dziełem rdleksty no-filozoficznym był poemat liryczny Król Salomon (1887) W. Ostoi Zagórskiego, oparty tum. tywach biblijnych (Księgi Eklezjastesa i Pieśni nad pieśniami), oraz tegoż autora Psalm tęsknoty (1892). W obu utworach dochodzą do głosu pesymistyczne odczucia bezsensu istnienia (można śj w nich dopatrywać zapowiedzi dekadentyzmu), tonowane wskazaniem potęgi miłości (U Salomon) i wiary religijnej (Psalm tęsknoty) jako ratunku przed rozpaczą.

W zgodzie z dążeniami programowymi epoki pozostawała ta dziedzina poezji lirycznej, w której poeci przyjmowali role wyrazicieli uczuć ludu, stylizując swe utwory na pieśni luh piosenki ludowe. Tego rodzaju lirykę, nawiązującą do cenionego przez pozytywistów T. Lcnrt-wieża, uprawiała m. in. Konopnicka (cykle: Na fujarce, 1881; Z ląk i pól, 1881-1882; form 1882—1887). Liryczny akompaniament emocjonalny towarzyszył także epickim obrazkom o żyoi obyczajowym i społecznym biedoty (celowała w nich Konopnicka) oraz obrazkom pejzażu żyd niejskiego (np. zawartym w Poezjach <1886) W. Gomulickiego i pośmiertnie wydanym je; ,poezjom warszawskim” Pod znakiem Syreny, 1944).

Znaczną rolę w poezji pozytywistów odgrywała liryka pejzażowa, w której wyraźnie słych