DSC04 (10)

outsiderzy

te

Robert K. Merton

Najbardziej imponującym i konsekwentnym przykład** 1 jest Marks, prekursor socjologii wiedzy i wielu inoycfe ' dziedzin myśli społecznej; sformułował on tezę, że gfo ! społeczeństwo kapitalistyczne osiągnie najwyższą fazę roz. wojową, określona klasa społeczna uzyska taką pozycją 1 strategiczną, która umożliwi jej osiągnięcie rozumiem* zjawisk społecznych wolnego od fałszywej świadomości⁷ Inny, zupełnie nie imponujący, lecz także konsekwentny przykład, dotyczący statusu raczej przypisanego niż osią. gniętego, stanowi hitlerowski Gauleiter od nauki i nau- ¹ czania, Ernest Krieck⁸, który wyprowadził całą ideologią z przeciwstawienia dostępu do autentycznej, naukowej wiedzy przysługującego ludziom o nieskażonym aryjskim pochodzeniu fałszywej wersji wiedzy dostępnej niearyj-czykom. Krieck nie wahał się mówić o „nauce protestanckiej i katolickiej, nauce niemieckiej i żydowskiej”. Swoistym zastosowaniem doktryny przynależności było wprowadzenie przez reżim nazistowski nowej kategorii rasowej, „białych Żydów”; nazywano tak tych aryjczyków, którzy skazili swą rasę przez rzeczywisty lub symboliczny kontakt z niearyjeżykami. Tak więc Werner Heisenberg, fizyk i laureat Nagrody Nobla stał się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tej nowej rasy, ponieważ obstawał przy poglądzie, że teoria względności Einsteina stanowi „oczywistą podstawę dla dalszych badań”. Jednocześnie inny laureat Nagrody Nobla w fizyce, Johannes Stark potępiał nie tylko Heisenberga, lecz także inne wielkości naukowe swego czasu — Plancka, von Lauego i Schrodin-gera — za akceptowanie tego, co nazywał „żydowską fizyką Einsteina”.®

Nie musimy dla naszych celów dokonywać przeglądu licznych doktryn elitarystycznych głoszących, że pewne grupy wyróżnione według kryteriów biologicznych lub społecznych mają monopolistyczny bądź uprzywilejowany dostęp do nowej wiedzy. Różniąc się w szczegółach, do-

* ¹

„.logiczny sposób czynią rozróżnienie mię-* • dostęp do wiedzy członkami danej grupy

niej outsiderami.    j|j

aotecmc P⁰^ , . jjSSyBy przynależności

Ogólne zagadnienie interakcji między szybko zmieniają się strukturą społeczną i powstawaniem doktryn prze-oirstawiających członków grupy outsiderom ujmuję tutaj i sposób świadomie zawężony. Moje obserwacje nie tylko ograniczają się w zasadzie do współczesnych Stanów Zjed-oocaonych; dalsze ograniczenie polega na tym, że dotyczą ooe tylko implikacji pewnych doktryn głoszonych przez neczników niektórych murzyńskich ruchów społecznych, ponieważ ruchy te stanowią często wzorce dla innych (kobiecych, młodzieżowych, homoseksualnych, innych etnicznych itd.).

Chociaż w ciągu wieków doktryny przynależności bywały od czasu do czasu formułowane przez białych elitarystów, to jednak poznawcze uprzywilejowanie grupy białych mężczyzn zakładano milcząco lub godzono się z tym jako z rzeczą oczywistą — a nie jako doktryną czy zasadą. Uprzywilejowanie to miało postać wzorca oczekiwań dotyczących właściwego wyboru specjalności i problemów ^ badawczych. Od nielicznych socjologów murzyńskich oczekiwano, że w wyniku selekcji społecznej oraz ich własnego wyboru będą oni badali głównie zagadnienia związane z życiem Murzynów i stosunkami między rasami, tak jak od garstki socjologów-kobiet oczekiwano badań nad trudnościami kobiet, zwłaszcza związanymi z małżeństwem i życiem rodzinnym.

400 401 ■ — C*jr HhH