0000014 (9)

Ryc. 110. Rentgenogram narządów płciowych żeńskich. Histerosalpingografia przed-nio-tylna: 1 — canalis cervicis uteri, 2 — cavum uteri, 3 — ostium uterrinum tubae uterinae, 4 — isthmus uteri, 5 — pars uterina tubae uterinae, 6 — isthmus tubae uterinae, 7 — ampulla tubae uterinae, 8 — infundibulum tubae uterinae, 9 — środek cieniujący w jamie otrzewnej, 10 — strzykawka (wg Daniela: Atlas anatomii rentgenowskiej człowieka).

Badanie palcem przeprowadzamy w ułożeniu na wznak lub jak poprzednio w pozycji kolanowo-łokciowej. Do odbytu wprowadza się palec wskazujący okryty gumową rękawiczką i powleczony wazeliną. Po wprowadzeniu wskaziciela na 2—3 cm obmacuje się też zwieracz zewnętrzny odbytu (m. sphincter ani externus). Polecając badanemu zacisnąć odbyt, oceniamy siłę skurczu tego mięśnia. Palec wprowadza się delikatnie pokonując napięcie zwieracza. Po dotarciu do bańki odbytnicy (ampulla

Ampulla recti

Przewężenie

skurczowe

odbytnicy

Canalis analis

Kanka irygatora

igmoideum

^:oramen

bturatum

kontrastowy (wg Nagyego).

Ryc. 111. Zdjęcie przednio-tylne odbytnicy.

recti) oceniamy gładkość, sprężytość i przesuwalność błony śluzowej. Staramy się wyczuć fałdy poprzeczne odbytnicy (plicae transuersales recti) w odległości 6—9 cm od ujścia odbytu.

U mężczyzny oceniamy stan gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych oraz dno pęcherza moczowego. U kobiety wyczuwamy część pochwową macicy w postaci tworu wielkości orzecha włoskiego i tylną ścianę pochwy.

Badaniem per rectum możemy również wyczuć kolce kulszowe. Wprowadzonym głęboko palcem oceniamy najniższy punkt jamy otrzewnej — zagłębienie odbytniczo-maciczne (excavatio rectouterina) u kobiet lub odbytniczo-pęcherzowe (excavatio rectovesicalis) u mężczyzn. Poziom zagłębienia przebiega u mężczyzn około 7—8 cm, u kobiet zaś 5—6 cm od ujścia odbytu. Endoskopia obejmuje wziernikowanie bańki odbytnicy oraz esicy.

Wziernikowanie bańki odbytnicy przeprowadzamy w pozycji ko-lanowo-łokciowej po uprzednim badaniu palcem. Natłuszczony ano-skop wprowadzamy na głębokość do 10 cm, wyjmujemy mandryn i oświetlamy bańkę odbytnicy. Oglądamy fałdy poprzeczne, najniższy leży po stronie lewej na głębokości 4—5 cm, najwyższy również po stronie lewej 9—10 cm od ujścia odbytu. Środkowy fałd poprzeczny jest najbardziej stały, najsilniej wykształcony, leży po stronie prawej na głębokości 6—8 cm, co odpowiada wysokości połączenia krzyżowo--guzicznego (junctura sacrococcygea). Poniżej oglądamy słupy odbytnicy (columnae anales) w liczbie 5—10 w postaci podłużnych fałdów błony śluzowej. Słupy mają wysokość 2—2,5 cm, rozszerzają się u dołu i łączą się między sobą dolnymi odcinkami za pomocą łukowatych fałdów błony śluzowej. Między nimi widzimy zagłębienia otwarte ku górze zwane zatokami odbytniczymi (sinus anales).

Po anoskopii wykonuje się wziernikowanie odbytnicy i okrężnicy esowatej (rektosigmoidoskopia). Badany zmienia pozycję na kolanowo--piersiową. Po wprowadzeniu rektoskopu na głębokość 20—30 cm, czyli do końcowego odcinka okrężnicy, stopniowo usuwa się przyrząd i bada się systematycznie wszystkie odcinki błony śluzowej odbytnicy.

Za pomocą kontrastującego wlewu doodbytniczego po wykonaniu zdjęć rentgenowskich można zbadać całe jelito grube.

Trzustka

Trzustka (pancreas) leży pozaotrzewnowo, poprzecznie na tylnej ścianie brzucha. Głowa trzustki (caput pancreatis) jest objęta przez dwunastnicę, trzon (corpus pancreatis) od przodu krzyżuje trzon I i II kręgu lędźwiowego, natomiast do jego powierzchni przedniej przylega żołądek. Ogon trzustki (cauda pancreatis) zagina się ku górze i dochodzi do śledziony. Rzut trzustki na przednią ścianę brzucha można określić polem

133