104181

XXXII FABUŁA 1 HISTORIA

XXXII FABUŁA 1 HISTORIA

Obrazu historii,^wydarzeń historycznych, czynów bohaterów baFskig-^ronfedgracjr^łaści^ brak w poemacie. ^<tColiszczyz_na też nie jest pokazy wana^wsponrina.się o niej tylko, np. w p^-V-(A], gdy zdezorientowani Kozacy wahają się, czy stanąć p₀ stronie „rzezuniów”, czy szlachty. Lub w pieśni IX. w użalaniach Matek Bóskich nad spustoszonym krajem, yjslie ma teżjednoznacznie sakry fi kującej konfederację wizji . |f>g^Hnu/ęj —^poiawL&ie ona w późniejszych tekstach Słowac

kiego, w Beniowskim zhvt wiele na to sąrka-st-yoznusu i komizmu .A przecież unosi się nad poematem duch historii.Nduch konfederacji, ira przekor śtylowi pełnemu dystansu owiany niezwykła enipćjonaTnością. Jakby „gryzące serce” ucieleśnienie dawnej Polski, dawnych Polaków, z sarmacką fantazją i pychą walczących o .ojczyznę, wiarę i szlacheckie swobody.

<i ^Prawienie ma Wielkich wydarzeń, sławne nazwiska pojawiają się tylko migawkowo^ a przecież wyłaniają się z poematu także ostro precyzowane oceny, ujawniające nie tylko postawę poety wobec legendowej całości, ale i konkretnych bohaterów konfederacji.

Słowacki znał oczywiście współcześnie mu publikowane teksty o konfederacji harskiej; były to wspomnienia i opracowania literackiej Widać w Beniowskim ślady lektury głównie PamiętA —aików Jędrzeja Kitowicza, PaiiuąieJi Soplicy Henryka Rzewuskiego, Wernyhory MjchakT^zaJko wsklcgo. Głównym źródłem 'TiiStófyćźnym, ^'którego czerpał wtedy wiedzę o konfederacji barskj£j_i-_Q^koliszczyźnie, była jednak francuskiego autora ^ [Gaudę’a C. RuTTnerejL Historie de ianarchie en Polognc (Paru łtJU/),"dzieło w epoce szeroko znane i najobszerniejsze źródło informacji. Styl -Rulhiere’a byL.gwałtowny i pełen inwektyw. Słowacki w czasie pisania Beniowskiego innych źródeł nie szukał, a i z Rulhiere’a korzystał swobodnie, gdyż nie uważał, by sprawą poety było' dociekanierfizezegółów historii. Poeta nie ma być „kronikarzem”, nie jego zadaniem jest dążenie do precyzyjnego odtwarzania niegdysiejszych wydarzeń.

mc czuł. > nadmiernej w\ kpiwni.se manierę

Warto przypomnieć, co pisał na ten temat w meukończonej francuskiej powieści Le roi Je Ladavu (Król Lodowy, po wsi. 1832), usytuowanej w okolicach, w których później będą przebiegały pierwsze pieśni Beniowskiego, a w czasie bliższym jeszcze bo w okresie powstania listopadowego.J^łotcstując przeciw poddawaniu prawdy poezji rygorom obowiązującym historyków (których pogardliwie nazywał ..kronikarzami ). przeciw jwypcŁ:— nianiu poezji efektami .a.m.ykwarycznych^ pnirahiwntr ee ouła. się modne w powieściach historycznych, powątpiewał'.

Mamże więc zagrzebać się w ciemnych zakamarkach bibliotek, aby wyszukiwać tam skarby starożytnych tradycji? Mamzc ucryc się hieroglifów dawnego gotyckiego pisma'¹ Czy jestem zresztą pewny, ze odgrzebując te martwe i okalcc/onc ciała potrafię przyodziać je właściwymi i żywymi barwami? ”

Takiego powołania nigdy w sobie uczoności drwił także w BcniowskU

wszechobecnych ..przypisków" Od początku (wiiwui z*yviwia-dal, drwiąco wprawdzie, zc będzie to l.powtcsę narodowi

czytelnik znajdzie w mej wszystko, co lubił w /’utiu..-2uu.cu$£i»__

Iw szlacheckich gawędach, zc będzie to tradycyjna, polska „gadka” Bohater w konfcdcratcc. opowieść, w ktortu noyp wystąpią rycerze. Ulani, dawnych synowie husarzy j,l }$7). Poemat narodowy i historycznie wierny

Oczywiście, wierność to swoiście rozumiana i zaraz mocą ironicznego stylu zaprzcczana. zupełnie co innego tuz we wplatanych w tekst zapowiedziach dalszego ciągu znajdzie się w kolejnych pieśniach Autor obwoywtrt jakby htstrrrycTny romans obyczajowy, z dawnym dworem, mtłoścrsj ..Podolanck .

¹¹ Król Latiaww Powieść histor\r:na z czasu ostatniej rcwn/ur|i iv Polsce, przełożył Leopold Stall. DW MU. s. 141. Jeszcze przed Beniowskim drwiąco, parodiując, niektóre przy piski potraktował Słowacki w Poelna Piasto Datuyszka.

¹¹ S. T r e u g u 11. op. cit._s s. M.

t HN I IV14 l i Słowniki Ucnureskil