104539

wtór

XXX    jGCHEZtS Z DUCHA-

brzmiących z jego własnymi wizjami gcnczyjsko-ontologicz-nymi. Takie odczytanie stosunku dziel poety do tradycji wydaje się bliższe prawdy.

Można więc mniemać, że spekulacje Słowackiego narzucające symboliczne znaczenia liabeiiKząwdrięcziją wiele tekstowi żydowskiej księgi wiary /— Kobaly*\c tak ważne dfa iego koncepcji idee mętempsychozy^a osadzone w pozofn^Oncntj) (raczej me zetknął się z nią bezpośrednio. przez wiasnclck«dfy. znal ją z drugiej ręki); że na przedstawieniu relacji między poeta a Bogiem zaważyły pisma (Emanuela Swcdcnborga] można kojarzyć idee Louisa Claudj <łc Sann Marfinh o oczyszczeniu przez cierpienie F krew’ 7 podobny mi wątkami myśli Słowackiego; w teorii katastrof zapisanej przez ęCcorgcsa (.Ofyiera i widzieć wolno pierwowzór dla wizji gwałtownych przewrotów w Genezis z Ducha: lak samo można w wizji Justoru spolccznei człowieka odnaleźć ślady lektur Josepha de MtStĄPierrca SKJtoUwhejf 2 łatwością można wska-ać. że S/owacki wykorzyśTsfoaTtłość szeroko wówczas znane tęgne a cwo[m^i pr^yrody^ zapisane w dziełach^r Erazma^ 'JJarwTna (dziada Karwia). JcamuJ. J^amarcka, Jacgucsa BouchcTtfc fCrllieM.. Na tor wpływologjcznych spekulacji kierują takie notatki poety w jego tzw. Raptularzu i noty o charakterze dziennika, w który ch jest wiele wzmianek o jego lekturach Wyda/e się jednak, że tego typu dociekania niewiele wnoszą dla zrozumienia twórczości jego lat ostatnich, że nie należy przeceniać ich znaczenia. Bo. gdy ustali się już krąg przypuszczalnych lektur Słowackiego, uderza szczególny sposób ach funkcjonowania w kontekście jego filozofii wizyjnej. Posłużmy się przykładem. Znakomitą ilustracją''stosunku Słowackiego do cudzych tekstów są słowa, zapisane w Raptularzu o Michaełu Faradayu:

odkrycie FaradayfaJ — działania elektryczności i ńły magnetycznej na światło — nawet przemienianie się tych sił jednej w drugą. - Francuz kończy, iż może to posłuży do odkrycia fenomenów elektro-magnetyzmu - dureń? posłuży ci do odkrycia ducha twego sił jesteś⁵.

Tak właśnie, do odkrycia sił ducha.

Faradaya Słowacki, budując skomplikowane wył sił świetlnych i magnetycznych w Liście do s kie go. Nadał w ten sposób swojemu dziełu pozór naukowości, podparł własną koncepcję najnowszym odkryciem z dziedziny wiedzy ścisłej — choć oczywiście pokrewieństwa z teorią Faradaya ograniczały się do sfery terminologii.

Podobnie postępował Słowacki bodai zawsze z cudzymi tekstami/dowoTfifij Interpretował zaczerpnięte z mcłTwątk^ myśli, narżuc3T~7m    sensy, w pizeiuieiUófltj postna

wprowadzał je do swoich tekstów.

Genezyjski wykład nauki. W Genezis z Ducha Słowacki odczytuje prawdę o istnieniu z przedludzkich dziejów świata.

Z głębin pamięci ducha, wspomaganej zachowanymi przez Boga kształtami dawnej natury, wywodzi prawa rozwoju genezyjskiego. Przedstawia je w sposób wizyjny. Sa więc luki " w rekonstrukcji obrazu przeszłości; aie zarazem poeta narzuca przekonanie, że wszystkie elementy przedstawianej koncepcji

dziejów są logicznie powiązane, że można z niej odczytać_

prau a moralne i historyczne! które obowiązują zawsze, także w przyszłości.

Gdyby chcieć z Genezis z Ducha odtworzyć dokładnie przebieg prehistorycznych dziejów świata, uporządkować szczegóły ukazanej przez Słowackiego wizji, można byłoby naturalnie wskazać wiele niekonsekwencji;, ale poeta zamierzył

^T DW XV. 461. Francuz, o którym wspomina Słowacki, to oczywiście nic Faraday, lecz dziennikarz, relacjonujący jego odkrycie w ..Constitutionclu**.