1
8 (3)

52 2. MSP - meandry historii

2.3. Renesans MSP - ostatnie ćwierćwiecze XX stulecia

„Zaledwie dziesięć lat temu pogląd, że małe przedsiębiorstwa mogłyby być kluczem do gospodarczej odnowy i drogą do ponownego wzrostu zatrudnienia, a także sposobem na zwalczenie masowego bezrobocia, mógł być traktowany jako ekscentryczny, a nawet absurdalny. Dziś, ten punkt widzenia wydaje się znacznie mniej naciągany.” - pisali w 1990 roku G. Loveman i W. Sengenberger, już w pierwszym zdaniu pierwszego, wszechstronnego opracowania, pod znamiennym tytułem Re-emergence of smali enterprises, wydanego pod egidą OECD³³.

Tego nikt nie przewidział, ekonomiści, politycy, futurolodzy kreślili zupełnie inne scenariusze przyszłości. Chociaż dzisiaj dostrzegamy, że pewne symptomy zmiany pojawiały się od dosyć dawna (np. w technice), to jednak wszyscy oczekiwali kontynuacji trendu ku „wielkości”. Toteż pierwsze publikacje, wskazujące, że małe przedsiębiorstwa zaczynają wychodzić z cienia, spotykały się z bardzo sceptycznym, niekiedy nawet bardzo krytycznym przyjęciem³⁴. Później, jak to zazwyczaj bywa, pojawiła się fala entuzjazmu. Zaczęto dostrzegać w MSP panaceum na wszelkie bolączki gospodarcze świata (wzrost, bezrobocie itd.) i ogłaszać, wszem i wobec, że przyszłość należy do małych firm, a duże są passe*⁵.

Z pewnością ostatnie 25 lat XX wieku ujawniło, że MSP nie są podmiotami skazanymi na egzystowanie na obrzeżach nowoczesnej gospodarki, a DP okazują się bezradne wobec niektórych wyzwań współczesności. Pozycja małych przedsiębiorstw umocniła się znacznie. Populacja firm wyraźnie wzrosła, podobnie jak ich udział w zatrudnieniu ogółem. Trudno byłoby dziś obronić tezę, że jest to rozwój tzw. dualnej gospodarki. Czyli takiej, w której nowoczesne wielkie korporacje mają mniejszy udział w zatrudnieniu ogółem albo rezygnują z działalności w mniej atrakcyjnych sektorach, pozostawiając je do zagospodarowania licznym i zatrudniającym większość pracowników MSP^3h. Sektor MSP jest dziś ogromnie zróżnicowany. Małe firmy funkcjonują w sektorach tradycyjnych i bardzo nowoczesnych. Wykorzystują najnowocześniejsze technologie, dokonują ważnych innowacji. Parają się także pracochłonnymi, tradycyjnymi rodzajami produkcji i usług. Są wśród nich firmy lokalne i „ukryci mistrzowie” (hidden champions - jak nazywa ich H. Simon) rynków międzynarodowych. Ale z pewnością nie są już przeżytkiem w nowoczesnych gospodarkach.

Co spowodowało taką odmianę ich losu? Nic było jednej przyczyny sprawczej. W stosunkowo krótkim okresie nastąpiła koincydencja kilku ważnych czynników. Ich synergiczne oddziaływanie wywołało istotne zmiany w populacji przedsiębiorstw i zwiększyło gospodarcze znaczenie mniejszych podmiotów.

³³    Re-emergence... [19901 s. 1.

³⁴    Przykładem może być dyskusja po opublikowaniu książki D. Bircha [1979] - patrz rozdz. 4.

³⁵    Np. J. Naisbitt [1995],

³⁶    A. Fumagalli, G. Mussati [1993]; R. Whitlcy [1994]; State... [1998] ss. 28-29.