553359Q1583082219881Q2793500 n

____1. Rzeczywistość przedstawiającą i rzeczywistość przedstawiona___61

rżenie jego precyzyjnej i zadowalającej wszystkich definicji, jak i wydzielenie elementarnej cząstki znaczącej w operującym wieloma systemami znakowymi przedstawieniu. Próby wyodrębnienia takiej najmniejszej jednostki (znaku) zwykle grożą bowiem nadmierną parcelacją teatralnego widowiska w analizie przy jednoczesnym rozproszeniu jego warstwy semantycznej i zagubieniu koherencji (Wąchocką 200.3).

| Biorąc jednak pod uwagę semantyczny charakter każdego widowiska teatralnego, pojęcia „znak teatralny” l u żywo się w^r sensie nieco przenośnym,

| poniewoż niemożliwa jest jego precy-j zyjna charakterystyka, podobnie jak i niemożliwa jest charakterystyka czy rekonstrukcja języka teatru jako odrębnego systemu seraiotycznego.

Swiontek 2000:13 j

W poszukiwaniu ujęć integrujących dotychczasowa metoda analityczna w nowszej semiotyce została zastąpiona przez kategorie całościowe: znak globalny

makroznak i kategorię tekstu.

Przyjmuje się, że jedność sygnifi-kanlów (strony oznaczającej znaku) i znaczeń wytwarza globalne znaczenie przedstawienia teatralnego — rozumianego jako tekst — które jednak nie równa się sumie dających się wyodrębnić znaczeń częściowych (Stnko 1982). Według założeń estetyki performatywnośei, zastępującej pojęcie dzieła pojęciem wydarzenia, charakter zdarzeniowy ma. nie tylko spektakl jako taki — dziejący się „tu i teraz” proces, ale również produkcja i percepcja znaków*. Coś funkcjonuje jako znak tylko wtedy, gdy zaistnieje zdarzenie rozpoznania, zwykle połączone zc zdarzeniem zaszyfrowania i rozumienia.

Aby zbudować, na scenie „świat”, teatr najczęściej posługuje się jednocześnie znakami wizualnymi i akustycznymi, a szczególne znaczenie dla sensualnego i symbolicznego kształtu tego „świata” ma sposób powiązania znaków ikonicznych ze znakami językowymi. Proces inscenizacji tekstu, najczęściej dramatycznego, „polega na ustanowieniu wzajemnych związków i relacji między tymi dwoma rodzajami znaków*, których odbiór odbywa się jednocześnie” (Świontiok 2000: 12- -13). Sposób modelowania znaków teatralnych (tworzyw) i ich korelowania określa również ogólny preferowany charakter widowiska — nastawienie na treść przedstawienia, fikcję bądź na wykonanie, artyzm. J raniej lub bardziej wyraźnie wskazuje już zakładany styl odbioru.

Ze względu na to, który z tych aspektów przedstawienia wysuwa się na pierwszy plan, Swiontek wyróżnia dwa podstawowe modele teatru: ilu-zyjny i antyiluzyjny. W teatrze iluzyjnyra dominuje informacja o świccie wykreowanym na wzór świata rzeczywistego, tzn. informacja o znaczeniach naddanych przedmiotom i osobom znajdującym się na scenie, "teatr ten dąży do uzyskania złudzenia rzeczywistości, czyli iluzji teatralnej, kierując uwagę odbiorcy na stwarzaną fikcję tak, aby mógł on ją jak naj-