574

W derywacji paradygmatycznej rzeczownikowe końcówki fleksyjne zastępowane są czasownikowymi sufiksami tematycznymi -owa- (-uj-), z wariantem rozszerzonym -iz-owa- ew. -i(y)fik-owa- przy podstawach obcych, -i- (-<?-), rzadziej -a- (-#-), -a- (-«/-), -e- (-«/-), z końcówkami odpowiednich koniugacji, np. bal-0,    —> bal-owa-ć (bal-uj-e), pośrednik-0, -a, -> pośrednicz-y-ć (pośred-

nicz-0-ę), siodt-o, -a... -* siodł-a-ć (siodt-aj-ą), próchn-o, -a... -* próchni-e-ć (próchni-ej-e). W ten sposób powstają formacje transpozycyjne oraz mutacyjne: procesualne, kauzatywne i z wbudowanym wyrażeniem argumentowym.

W derywacji prefiksalno-paradygmatycznej temat rzeczownika zaopatrywany jest, obok powyższych sufiksów tematycznych z końcówkami, w prefiksy derywujące czasowniki odczasownikowe, np. człowiek-0, -a... —» u-człowiecz-y-ć (u-człowiecz-0-ę), gruz-0, -u... -* od-gruz-owa-ć (od-gruz-uj-e). I tu prefiksy wnoszą treści podobne do tych, które stwierdziliśmy w derywatach odczasow-nikowych; nie mogą to być formacje transpozycyjne. Obecność współformantu prefiksalnego powoduje, że są to czasowniki dokonane; formacje nazywające działania ulegają imperfektywizacji poprzez wymianę sufiksów tematycznych według ogólnych zasad, np. rozgałęzić się: rozgałęziać się, dodrzewić: do-drzewiać, odgruzować: odgruzowywać.

Wśród czasowników odrzeczownikowych wyróżniamy więc następujące kategorie:

1.    Derywaty transpozycyjne

1.1.    formacje zdarzeniowe, np. koncertować,

1.2.    formacje stanowe, np. królować;

2.    Derywaty mutacyjne

2.1.    formacje procesualne

2.1.1.    paradygmatyczne, np. drewnieć,

2.1.2.    prefiksalno-paradygmatyczne, np. przepoczwarzyć się\

2.2.    formacje kauzatywne

2.2.1.    paradygmatyczne, np. koksować,

2.2.2.    prefiksalno-paradygmatyczne, np. uczłowieczyć;

2.3. formacje z wbudowanym wyrażeniem argumentowym

2.3.1.    paradygmatyczne, np. dziurkować, radlić,

2.3.2.    prefiksalno-paradygmatyczne, np. zalesić, odchwaścić.

4.1. DERYWATY TRANSPOZYCYJNE

4.1.1. Formacje od nazw zdarzeń

We współczesnej polszczyźnie istnieje grupa czasowników, które należy uznać za derywaty motywowane przez rzeczownikowe nazwy zdarzeń, mimo iż normalnie kierunek derywacji w tej grupie semantycznej jest odwrotny (np. śpiewać -> śpiew, por. s. 395). Za ustosunkowaniem: rzeczownikowa nazwa zdarzenia -> czasownikowa nazwa zdarzenia przemawiają szczególne względy.

W czasownikach typu czatować, stukotać o ich wtómości świadczą znamiona formalne obserwowane w ciągach derywacyjnych czasownik -» rzeczownik -» czasownik, np.

574