skroty120001

stawiamy kropkę, czytamy go jako pełny wyraz i nie zaznaczamy w piśmie końcówek fleksyjnych.

Do kpr. Malinowskiego wszyscy mają pretensję (czyt.: do kaprala).

O kpt. Kowalskim lepiej nie wspominać (czyt.: o kapitanie).

W języku stp. istniały trzy liczby: pojedyncza, podwójna i mnoga (czyt.: w języku staropolskim).

4. Po skrótach typu: m (metr), km (kilometr), g (gram), kWh (kilowatogodzina), ha (hektar), sin (sinus), stosowanych w technice i nauce, oraz po rodzimych skrótach zł, gr nie stawiamy kropki. Czytamy je również jako pełne wyrazy i nie zaznaczamy w piśmie końcówek fleksyjnych.

Jeszcze S km do miasta (czyt.: pięć kilometrów).

100 g wódki to już dużo (czyt.: sto gramów).

100 zł w roku 1993 to śmiesznie mała suma (czyt.: sto złotych).

Gospodarz kupił 8 ha ziemi ornej (czyt.: osiem hektarów).

Odmiana skrótowców

1. Ogólna zasada odmiany jest stosunkowo prosta — decyduje sposób wymowy i częściowo akcentowania skrótowców. Mogą się odmieniać te z nich, które kończą się w wymowie M.lp. na spółgłoskę, np. PAŃ, OBOP, UOP, EXBUD, UJ, Pafawag, Elektrim, Hortex. Końcówkę fleksyjną oddziela się łącznikiem, np. OBOP-u, ale: Elektrimu. Nie odmieniają się natomiast skrótowce zakończone w wymowie M.lp. ńa samogłoskę: -a, -o, -u, -i, np. PCK, PKP, UW, NATO, FAO, WSI.

Profesor wszedł do budynku PAN-u (czyt.: do panu).

Z MON-em rozstał słę przed rokiem (czyt.: z monem).

Chciał się dostać do UJ-otu (czyt.: do ujotu).

Jan pracuje w Pafawagu.

Do Horteksu chętnie przychodzą klienci.

Ale:

Ania jest pracownicą PCK (czyt.: pe-ce-ka).

Pasażerowie skarżą się na PKP (czyt.: pe-ka-pe).

Do NATO chce przystąpić wiele państw (czyt.: do nato). Profesorowie i studenci UW narzekają na ciasnotę (czyt.: u-wu).

Ta podstawowa zasada odmiany ma, niestety, wyjątki. Część skrótowców głoskowych na -a odmienia się według deklinacji żeńskiej, np. EFTA, SIMCA, UNRRA, YMCA, część pozostaje nieodmienna, np. OJ A, OPA, UPA. Z kolei nie wszystkie literowce zakończone w wymowie na spółgłoskę się odmieniają, np. ChRL, CSRS, SFRJ, WRL, ZSRR, SRR, RMS, RRS, SS (są to m.in. oficjalne nazwy państw,

przeważnie już nieaktualne)³². Józef Mlodyóski nazywa je .skrótowcami potencjalnie odmiennymi”. W wypadkach wątpliwych zaznaczam w słowniku ową odmienność niejako na zapas.

Członkowie EFT-y przystępują teraz do innej organizacji (czyt.: efty).

O Efcie znów się dużo pisze (czyt.: o efcie).

Jan udał się do Ymki (czyt: do imki).

Oddziały UPA walczyły w Bieszczadach (czyi.: upa).

W ChRL powstają strefy wolnego handlu (czyt.: w cha-er-el).

Wyjeżdżają do dawnego ZSRR (czyt: zet-es-er-er).

2.    Skrótowce grupowe oraz mieszane o takiej samej pisowni odmieniają się tak samo jak rzeczowniki, np. Cepelia. Cepelii. Cepelię. Cepelią; Elektrim, Elektrimu. Elektrimowi, Elektrimem, Elektrimie; Desa, Desy, Desie, Desę, Desą. W takich skrótowcach między tematem flek-syjnym i końcówką nie stawiamy łącznika.

3.    Skrótowce pisane w całości dużymi literami i kończące się w wymowie na spółgłoskę albo odmieniamy według określonego wzoru deklinacyjnego (częściej w języku mówionym), albo ich nie odmieniamy (w niektórych źródłach stawia się tę zasadę na pierwszym miejscu, np. w Słowniku ortograficznym języka polskiego; brak tego zalecenia w NSO). Na przykład: członek ZChN lub ZChN-u (czyt.: zet-cha-en a. zet-cha-enu), stacja CPN lub CPN-u (czyt.: ce-pe-en a. ce-pe-enu).

4.    W wypadku odmiany takich skrótowców piszemy końcówkę fleksyjną małą literą i oddzielamy ją od tematu łącznikiem. Należy przy tym przestrzegać następujących zasad:

a.    Po spółgłoskach twardych stosuje się normalne końcówki, np. wstąpić do PSL-u, walczyć z CPN-em, wyjechać z RFN-u.

b.    Po spółgłoskach miękkich pisze się -ie. np. pracować w MON-ie, opowiadać o PAN-ie, wydawać w PWN-ie.

c.    Zakończenia, w których pojawia się głoska rz, rozkłada się na R-z, np. męczyć się w PGR-ze, pisać o PZPR-ze, działać w OMTUR-ze, w GOPR-ze.

d.    Zakończenia, w których pojawia się głoska di (także w Ms.), rozkłada się na D-zie, np. ogłosić w ZBoWiD-zle.

e.    Różnie zapisuje się końcówki skrótowców zakończonych na Z, Ż (tzn. wymawianych jako •zet, -żer), np. do ONZ-u (tak w Słowniku poprawnej polszczyzny), do ONZ-tu (tak u S. Jodłowskiego, W. Ta-szyckiego), do ONZ-etu (tak w cytowanych słownikach ortograficznych PWN), przy ONZ-de (tak u S. Jodłowskiego, W. Taszyckiego), przy ONZ-ecie (tak w Słowniku poprawnej polszczyzny i cytowanych słownikach ortograficznych PWN). Polecamy sposób zapisu stosowany w PWN-ie, a więc np. wstąpić do MSZ-etu. do OPZZ-etu, do LPŻ-etu, pracować w MSZ-ede. w OPZZ-ecie, w LPŻ-ede.

ⁿ J. Mlodyński, op. dl., s. 175.

29