BSM Uchnast2 tif

E. UCHNAST _ SAMOLECZENIE BIOEMANACYJNYM SPRZĘŻENIEM...

akcji serca, zwężenie naczyń krwionośnych, zmnijszenie wydzielania gruczołów, zahamowanie perystaltyki jelit oraz opróżnianie odbytnicy i pęcherza moczowego — jednym słowem działają przeciwnie do układu przywspółczulnego.

Zarówno układ współczulny, jak i przywspółczulny zawierają także włókna czuciowe, przewodzące do mózgu niektóre podniety, ] działające na tzw. „samopoczucie”. 1

Naukowcy, działalna obydwu układów ustalają przez eksperymenty na żywych organizmach, przez przecięcia poszczególnych nerwów lub usuwanie tkanek nerwowych, a także przez drażnienie poszczególnych nerwów czy ośrodków w korze mózgowej lub innych częściach mózgowia, co możemy w tym ostatnim przypadku, porównać w pewnym stopniu do pobudzeń bioemanacyjnym sprężeniem z mózgiem w trakcie trzymania ręki na głowie.

Wpływ reakcji poszczególnych układów ńerwowych, współczulnego i przywspółczulnego w układzie wegetatywnym, na określone narządy wewnętrzne, osiągany w wyniku drażnienia określonych ośrodków w mózgowiu i nerwów tego układu, obrazuje załączony schemat układu wegetatywnego, wraź z rozgałęzieniami włókien nerwowych tego układu z książki Joseph’a Altmana pt. „Biologiczne podstawy zachowania” (p. 8, s. 211), (Patrz ryc. nr 17).

Jak wynika ze wspomnianego już schematu, układ wegetatywny wywiera zasadniczy wpływ na wszelkie ważne funkcje życiowe organizmu i jest podstawowym regulatorem homeostaty-cznym środowiska wewnętrznego organizmu żywego, zapewniającym jego elastyczność przystosowawczą do zmiennych warunków środowiska przyrodniczego, w którym organizm ten żyje (p. 21). Regulacja ta odbywa się przez wzajemne uzupełniame się 5 ośrodków współczulnych i przywspółczulnych, poprzez przeciwstawną działalność na unerwiane przez siebie narządy.

Zachwianie równowagi współczulno-przywspółczulnej, oprócz ą jej uzyskiwania w warunkach laboratoryjnych eksperymentów i medycznych, może wystąpić także w pewnych warunkach natu- i ralnych. Wówczas jedna część układu wegetatywnego uzyskuje J przewagę nad drugą. I tak np. w czasie snu, towarzyszą mu zjawiska: zwężenie źrenic, zwolnienie oddechu, czynności serca, ob- ; niżenie ciśnienia krwi, zwolnienie przemiany materii, obniżenie ciepłoty ciała itp., co świadczy o przewadze w działaniu nerwu błędnego. 1

W stanach patologicznych (chorobowych) napięcie części współ- ' czulnej lub przywspółczulnej może nadmiernie wzrastać lub spadać! Poza tym, wpływ ną działanie nerwowego układu wegetatyw- , nego ma także ścisłe powiązanie zwrotne czynności gruczołów

pobudza ruchy żołądka i wydzie lanie soku żołądkowego; pobudza wydzielanie z trzustki

układ

czaszkowo-krzyżowy — przywspółczulny

układ

piersiowo-lędiwiowy — współczulny

pobudza .wydzielanie -łez

pPbudza wydzielanie śliny

hamuje ruchy żołądka i wydzielanie soku żołądkowego; hamuje wydzielanie z trzustki

pobudza wydzielanie andrenaliny

hamuje ruchy

jelit

powoduje skurcze ścian pęcherza moczowego

powoduje zwiotczenie ścian

pęcherza moczowego

przyspiesza czynność serca zwęża naczynia krwionośne

rozszerza oskrzela

Ryc. 17 Ilustracja graficzna — „Schemat układu współczulnego i przywspółczulnego, ukazujący ich antagonistyczne działanie na różne narządy weumętrzne”. (Z p. 8, s. 211).

wydzielania wewnętrznego. Wywierają one duży wpływ na przemianę materii, rozwój, wzrost, temperament i charakter osobnika. Z tego względu można przyjąć również wpływ układu wegeta-