CCF20090702067

134 Idea Boga

dzialność, mimo że wolność, jakiej wymagałoby ewentualne zobowiązanie, lub choćby przyjęcie na siebie narzuconej konieczności, nie może ogarnąć możliwości Innego w żadnym teraźniejszym akcie. Wolność Innego nie może tworzyć struktury z moją wolnością ani wchodzić z nią w związek syntetyczny. Odpowiedzialność za bliźniego jest właśnie tym, co wykracza poza legalność i co zobowiązuje poza wszelką umową, a więc tym, co przychodzi do mnie spoza mojej wolności, spoza teraźniejszości, z czasów niepamiętnych. Między mną a Innym zieje różnica, której nie może pokonać żadna jedność transcendentalnej apercepcji. Moja odpowiedzialność za Innego jest właśnie nie-obojętnością tej różnicy: bliskością Innego. Jako relacja w absolutnym sensie tego słowa nad-zwyczajna, zrywa ona z porządkiem re-prezentacji, pochłaniającym wszelką przeszłość. Bliskość bliźniego pozostaje zerwaniem dia-chronicznym, odpornością czasu na syntezę równoczesności.

Biologiczne braterstwo ludzi - myślane z chłodną, Kainową trzeźwością - nie jest wystarczającym powodem do tego, bym brał odpowiedzialność za różny od siebie byt; chłodna Kainowa trzeźwość widzi w odpowiedzialności pochodną wolności, to znaczy wiąże ją z umową. Ale odpowiedzialność za Innego pochodzi z głębi, która wszelką wolność poprzedza. Nie rodzi jej czas utkany z obecności - ani z obecności, które odeszły już w przeszło ść, ale dają się przywołać i przedstawić - czas początków i czas projektów. Odpowiedzialność za Innego nie pozwala mi ukonstytuować się w „Ja myślę” - substancjalne jak kamień albo jak serce kamienia, w sobie i dla siebie, Prowadzi bowiem do do zastąpienia Innego, jest warunkiem - lub bezwarunkowością - mojego bycia zakładnikiem. Odpowiedzialność nie zostawia mi czasu, rozbija teraźniejszość skupienia, czyli wracania do siebie, i sprawia, że zawsze jestem spóźniony: raczej stawiam się na wezwanie bliźniego, niż mu się ukazuję. Odpowiadam, ponieważ zostałem wezwany. Kamienne jądro mojej substancji uległo już rozbiciu. Ale odpowiedzialność, na którą otwieram się w tej bierności, godzi we mnie jak coś całkowicie mojego, bo nikt nie może mnie w niej zastąpić. Wzywając mnie niczym oskarżonego, który nie zdoła odeprzeć oskarżenia, czyni ze mnie - w zobowiązaniu - byt nie dający się zastąpić i jedyny. Jakby wybrany. O tyle właśnie, o ile odwołuje się do mojej odpowiedzialności, zabrania, by ktokolwiek mnie wyręczał. Skoro nikt nie może mnie zastąpić, nie mogę bez uchybienia, czyli beźTwiny, beż kompleksu, uciec od twarzy bliźniego: zostaję oddany ihnemu bez mÓźliwóści ucieczki²¹. .Nie mo gę uciec od twarzy. Innego w jej nagości „bez odwołania”: nagości istoty porzuconej, nagości,' która prześwituje w szczelinach maski postaci lub jej pomarszczonej skóry. Nagość „bez odwołania”, to znaczy taka, która w bezgłośnym i nie-stematyzowanym krzyku zwróciła się już do Boga i w której pobrzmiewa rezonans ciszy - Gelaut des Stille. Tę niepojętą relację należy brać poważnie: stosunek do... pozbawiony przedstawień i intencjonalnośd - nie stłumione, lecz ukryte powstawanie w Innym [dzięki Innemu] religii, wcześniejszej od emocji i głosów, wcześniejszej od „doświadczenia religijnego”, które mówi o Objawieniu językiem odsłaniającego się bytu, podczas gdy niesamowity kontakt, jaki nawiązuję z Innym przez moją za niego odpowiedzialność, polega właśnie na zerwaniu z byciem. Nawet jeżeli zaraz potem powiemy sobie, że w gruncie rzeczy to „nic nie było”. „Nic nie było” - bo nie było bycia, ale „inaczej niż być”. Moja odpowiedzialność -wbrew mnie - ponieważ jest sposobem, w jaki Inny przeszkadza mi albo mi się narzuca, to znaczy jest mi bliski, polega na słuchaniu lub słyszeniu tego krzyku. Jest przebudzeniem. Bliskość bliźniego to moja za niego odpowiedzialność: zbliżać się to być strażnikiem swojego brata, a być strażnikiem swojego brata znaczy być jego zakładnikiem. Tym właśnie jest bezpośredniość. Odpowiedzialność nie jest następstwem braterstwa, gdyż braterstwo oznacza właśnie odpowiedzialność za Innego, płynącą spoza mojej wolności.

³¹ Jest to oddanie mocne jak śmierć, a w pewnym sensie nawet od niej mocniejsze. Śmierć przerywa skończony los bytu skończonego, ale nic nie może mnie zwolnić od odpowiedzialności, do której jestem biernie zobowiązany. Grób nie stanowi ucieczki i nie zapewnia przebaczenia. Dhig pozostaje.