CCF20090811075

Część II - Rozdział III. W stronę chrześcijańskiego życia 165

zany?”, pyta. „Czy jako pojedynczy jesteś świadomy swojego związku z Bogiem?”. Bo przecież „bycie jednostką, w jej najwyższej mierze, jest ponad ludzkie siły” ²⁶. Człowiek jest prawdziwie pojedynczym, nie w stosunku do innych jednostek czy tłumu, lecz wtedy, gdy jest samotny przed Bogiem, w relacji z Bogiem. Ten temat przenosi nas z powrotem do tego stadium rozwoju, dzięki któremu człowiek staje się świadomym swojej najwyższej indywidualności.

3. BOJAŹŃ I DRŻENIE, NIESKOŃCZONA REZYGNACJA, CIERPIENIE, ŚWIADOMOŚĆ WINY

Na mocy zawieszenia norm uniwersalno-etycznych, które człowiek pojmuje dopiero wówczas, gdy uświadamia sobie swój unikalny i osobisty stosunek do Boga, jednostka przenosi się w sferę religijną. Tkwi ona w stanie grzechu, chociaż, jeśli nie przeniosła się w Religię B lub chrześcijańską religijność, to nie zdaje sobie sprawy z prawdziwych konsekwencji tego faktu; nie jest świadoma swojego grzechu w całej jego powadze. Stan umysłu jednostki, gdy staje ona twarzą w twarz ze swoim unikalnym stosunkiem do Boga ponad stadium etycznym, Kierkegaard nazywa „bojaźnią i drżeniem” ²⁷. W pierwszej fazie religijności, jednostka jest zwolniona z realizacji tego, co etyczno-uniwersalne, w sensie przedstawianym przez Kanta lub Hegla. Otóż teraz ma ona za zadanie „wypracować absolutny stosunek do absolutnego telos (celu), dążąc do osiągnięcia maksymalnego utrzymania zarówno stosunku do absolutnego telos, jak i stosunku do względnych celów i to nie poprzez pośrednictwo pomiędzy nimi, lecz poprzez stworzenie absolutnego stosunku do absolutnego telos oraz relatywnego stosunku do względnych celów” ²⁸. To zadanie absolutnego poświęcenia się temu, co absolutne, a tylko relatywnego poświęcenia się różnorodnym, względnym celom, pociąga za sobą nieskończoną rezygnację, cierpienie oraz świadomość winy.

Nieskończona rezygnacja jest negatywnym odpowiednikiem próby, jaką podejmuje jednostka, by związać się w absolutny sposób z absolutem. Jest wyrzeczeniem się wszystkich względnych celów, lecz jest także zadaniem doskonałym, któremu, według Kierkegaarda, nikt nigdy nie sprostał. Jednym ze sposobów realizacji tegoż zadania, jest werbalne wyrzeczenie się względnych celów; lecz czymś zupełnie innym jest móc wyrazić to egzystencjalnie. Jednostka tak naprawdę pogrążyła się w bezpośredniości i tak długo jak będzie w niej trwała tak długo będzie absolutnie poddana względnym celom. Dzieje się tak, ponieważ jednostka jest zawsze, do pewnego

²⁶ Potni of View. s. 130. ¹⁷ Postscript, s. 240.

²⁸ Tamże, s. 364.