CCF20110105012

ZBIGNIEW rtASZEWSKJ

Zastosowanie Ilugu w teatrze romantycznym: scena 7 baletu Jutes-Joseph Pcrrol Ondyna. Ondyno (Fanny Ceritoj wylatuje z izby Mateusza. Teatr. Haymarket. bondyn, 1SI3

nemu Kostrynowi łatwo zaplątać ją w intrygę. Nie, jest ofiarą „monomanip (wyrażenie romantyków). Stara się działać choćby okrutnie, ale celowo, co przy niezwykłej wrażliwości powoduje ciągłe zmiany i.aslroju. Toteż nigdy nie mówi tyradami. W porównaniu z innymi postaciami wydaje się nawet milkliwa., Podczas zaręczyn 2 Kirkoram. do których doprowadziła za cenę zbrodni, nie mówi ani słowa. Siedząc r.a tronie, od wejścia Wdowy do końca, wypowiada G wierszy na 102 wiersze całości. Podczas tortur matki, zamiast opisywać własne przeżycia (do czego przywykły heroiny) zdobywa się tylko na krótką skargę: j

Z megc- lcr»7.“cioła

Kat zrobił sercu torturę... rozciąga...

Wody!

Od lej chwijj mówi nieledwie monosylabami. Jest to zatem rola w znacznej części zbudowana z sytuacji, mimiki i gestu. Ciekawa, ale trudna, co potwierdzają teatralne dzieje Balladyny. Grywano ją dosyć często # czasach, w których m:e-Jiśmy mnóstwo świetnych aktorek, a sławne Balladyny były tylko dwie (Stanisława Wysocka i Antonina Hoffmann). Nie łatwo jest nadać; tej roli wnętrzną iilę urągania.

176

•\:bo Słowacki przeliczy} się z siłami, albo mierzył tą rolą miara znakomitej - ork ' Może* miał model przed oczami, lub w pamięci? Spróbujmy rozpatrzeć drun;c W innym artykule przypomniałem, że znane Słowackiemu aktorki polnie wchodzą w rachubę. W listach z Paryża zarzucił im manierę i iwier-

■ j'lł że są gorsze od francuskich. Ich najwyższą ambicję stanowiła zresztą ciągle

• szc.-o Barbara Radziwiłłówna, jaskrawe przeciwieństwo -Balladyny, rola jedno-

w nastroju, dcklamatorska. nawet gadatliwa.*:

Poszlaki prowadzą gdzie indziej. Ze wszystkich opinii Słowackiego o aktorach . dwie utrzymane są w superlatywach, a obydwie dotyczą aktorów zagranicz-j_L,_dn:, _Kćana („nieporównany"), druga Mile George, a zwłaszcza ..gry jej

• . ir*'" (...-liczna jest", „przenoszę ją nad pannę Mars, najsławniejszą z tutoj-

iksorek. najsławniejszą teraz na świście”. Paryż, 9X1 1832). Otóż rzecz cie-| ' .i. >.C gra MHc George, taka, jak ją opisał Ticck. była bardzo podobna do gry

• l/n.rc.me.i w Balladynie. Pannę George cechowała przede wszystkim niewiary-

■ ,<kala możliwości, która podobno ułatwiała jej tworzenie postaci „nadiudz-

. ..Ostatni przedstawiciel ponadludzkiego świata epopei", napisał o niej

Miała szczególne upodobanie do kontrastów i umiała je stosować. Tieck :• .-'-Kreślił, że nie uznawała „przejść", choćby rola do tego nakłaniała (np. we skioj przeróbce- Makbeta), a mimo to jej kreacje przekonywały znawców. Wreszcie — rzecz ważna w dawnym teatrze — specjalność, emploi. Mile .. ,,rn.- celowała w rolach „podwójnych" (des róles doubles), ujawniających .-. pewnym momencie psychiczną dwoistość postaci, a taką jest niewątpliwie rola •iiijl.wiyny, która sama życzy sobie aby „życie pełne trudu Na dwie półowy prze--ięl.i korona". I ostatnie podobieństwo, najważniejsze. Ze wszystkich „podwójnych” ról panny George najsławniejsze były zbrodnicze królowe.

W latach 1831—32 Słowacki mógł oglądać 6 ról Mile George: jej Katarzynę II, łicrangere, Krystynę, Małgorzatę, Panią Humbert oraz Isabear. Na 6 ról — : pełne temperamentu władczynie: jedna rosyjska (Katarzyna II), jedna szwedzka Kry-tyna). i dwie francuskie (Małgorzata i Isabeau). Tylko pierwszą i drugą mógł zobaczyć w Odeonie — po Comedie Franęaise drugim teatrze królewskim — zdz;-.» w 1. 1822—1832 grała Miłe George. Cztery następne były już wykonane 1’i.r‘c-Saint-Martin. dokąd przeniosła się razem z dyrektorem Odeonu a swoim kochankiem (Harcl) i gdzie wykończyła ostatecznie swoje dzieło: typ zbrodniczej król-iwoj. Pośród czterech ról z Porte-Saint-Martin znajdziemy nawet przełomowi .iii jej kariery, ważną w ogóle dla dziejów teatru romantycznego. Ma'gorza*.ę a- l\»ir dc ,Veslc. Ta rola sprawiła, że umiejętnościami panny George zaintere-.m-A.it się sam Wiktor Hugo. który poprzednio marzył o przymierzu z Comedie .*'r::::ę.*,isc. a po r. 1832 zaczął tworzyć złe królowo dla Mile George (Lukrecję tf-irpta i Marię Tudor). Otóż właśnie po wystawieniu Tour de NesIr (którą streścił liście do matki), także Słowacki zabrał się do pisania dramatu dla Porte-Saint-•Martin.** ,

W liście doniósł, że często chodzi do tego teatru, żeby obserwować ..grę twarzy Mile George i w ogóle zaznajomić się z grą tamtejszych aktorek, by umiejętnie pisać dramaty. Sądząc po takich studiach można by przypuścić, że od razu zamierzy! wielką rolę dla Mile George, na co się jednak w rzeczywistości nie zdobył. Jeśli dramatem kjtóry pisał wtedy była francuska wersja BeatrLr Cenci.

177