CCF20110419002

287

Geneza noweli Prusa „Z legend dawnego Egiptu"

księciem a Bismarckiem zarysowały się od razu tak duże różnice w pojmowaniu władzy i rozpoczęły tak ostre tarcia, że kanclerz postarał się co prędzej o usunięcie Fryderyka z zajmowanego stanowiska. Obecnie nieuleczalna choroba księcia była Bismarckowi właściwie na rękę, radził też Fryderykowi (w listopadzie, gdy sprawa raka została ujawniona) abdykację, „aby się mógł zająć wyłącznie leczeniem” ¹. Bismarck chciał, aby Fryderyk zrzekł się następstwa tronu na rzecz swego dorosłego syna Wilhelma (później Wilhelm II), a wiadomo było, jak donosił dziennik berliński „Post”, „że dokoła osoby księcia Wilhelma zaczęły się już przed, czasem grupować żywioły fanatycznej reakcji” ².

Kontrast pomiędzy despotycznym Ramzesem a pełnym ludzkości Ho-rusem w noweli Prusa był w rzeczywistości niemieckiej poniekąd zdublowany: Wilhelm I — Fryderyk i Bismarck — Fryderyk. Rzecz przy tym charakterystyczna, że i w drugim wypadku mamy do zanotowania tragiczną ironię życia na terenie chorobowym. W miesiąc po chorobie Wilhelma ciężko zapadł na zdrowiu i Bismarck: mianowicie dostał ataku apoplektycznego, który był ściśle ukrywany przed społeczeństwem i ujawniony dopiero post factum:

Berlin 15 grudnia [... ] Z dobrze poinformowanych kół potwierdzają, że ks. Bismarck miał istotnie atak apoplektyczny. Przeszło godzinę był bez przytomności, w końcu zaś, po silnych środkach cucenia, przyszedł do siebie. Koła dworskie i rządowe trzymają to w tajemnicy ze względu na położenie polityczne, które uważają jako groźne³.

I znów uderzający kontrast telegramów w prasie warszawskiej; oto dwa z nich, stojące obok siebie:

Berlin 14 grudnia [. . . ] Według ostatnich z Friedrichsruhe otrzymanych wiadomości, miał książę Bismarck wyzdrowieć zupełnie.

Berlin 14 grudnia [. . . ] Stan zdrowia księcia następcy tronu pogorszył się znacznie skutkiem nagłego i szybkiego zwiększenia się narośli. Dr. Macken-

1

   „Gazeta Warszawska" 1887 nr 302; dziennik do tego telegramu dał następujący komentarz: „Różni lekarze doradzali już dotychczas nieszczęśliwemu następcy tronu niemieckiego różne środki; lekarz z Friedrichsruhe [Bismarck] doradza na ten raz jeden, ale skuteczny: abdykację. Czyni to z gorliwości o niego, mniema bowiem, że książę, zrzekłszy się tronu, będzie już mógł niepodzielnie oddać się trosce o swe zdrowie. Czy abdykacja pomoże co księciu na raka? — o tym chyba tylko p. Bismarck mógłby coś powiedzieć, skoro taki środek leczniczy proponuje, ale że pomoże kanclerzowi na niesmak, jakiego doznaje, ilekroć myśli o pewnej ewentualności mniej więcej bliskiej [objęcie tronu przez księcia], to zarówno przyjaciele jak i nieprzyjaciele kanclerscy za wielce prawdopodobne uważać muszą".

2

   „Kurier Warszawski" 1887 nr 352, telegramy.

3

   „Kurier Codzienny" 1887 nr 347, telegramy.